19. IAKS Kongresi'nin Genel Değerlendirmesi

3 gün süren kongre boyunca yapılan sunumlar, spor mimarisinden spor tesislerinin kentleşmeye etkilerine, büyük ölçekli spor organizasyonları ve spor altyapısından “herkes için spor” temalı konuşmalara kadar bir çok konunun tartışılmasını sağladı. Sunumlarda ve tartışmalarda en çok dikkati çeken nokta, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin spora yaklaşımları, spor yapıları ve tesisleri için geliştirdikleri politikalar, ve mimari/şehircilik açısından geliştirdikleri çözüm önerileri arasındaki farklar oldu. Gelişmiş ülkelerdeki yerleşimlerde yeterince spor salonu, yüzme havuzu, rekreatif parklar olduğu için, artık farklı arayışların ortaya çıktığı ve bunların spor mimarisine de yansıdığı gözlemlendi. Geleneksel anlamdaki “spor salonu” kavramının terk edildiği, artık spor için daha esnek açık ve kapalı mekanların tasarlandığı anlaşıldı. Aynı zamanda, sporu daha yaygın bir zemine taşımak için, farklı yaş-cinsiyet-gelir gruplarına uygun çözümler geliştirildiği gözlemlendi. Gelişmekte olan ülkelerde ise, henüz böyle bir altyapının olmadığı, kentlerde insanların spor yapacak mekanlarının olmadığı, öte yandan devletlerin bunu güçlendirmek yerine yatırımı daha çok yarışma sporları altyapısına yönlendirdikleri, büyük ölçekli spor organizasyonlarına ev sahipliği yaparak madalya kazanma öncelikli bir spor politikası uyguladıkları ortaya çıktı. Futbol stadyumları ve futbol şampiyonalarına ev sahipliği üzerine yapılan tartışmalarda ise, inşa edilen stadyumlarda artık giderek daha önemli olmaya başlayan işlevsel çeşitlilik, kapasite esnekliği ve şampiyona sonrası kullanım olanakları gibi kavramlar üzerinde duruldu. Stadyumların futbol karşılaşmaları dışında kalan zamanlarda da aktif olarak işlemesini sağlayan sosyal ve kültürel aktivitelerin, yeme-içme kullanımlarının, ve hatta konaklama yapılarının stadyum programlarına eklendiği görüldü. Bu anlamda, özellikle Avrupa ülkelerinde stadyumların artık daha farklı kurgulandığı görülüyordu. GMP Mimarlık’tan Florian Schwarthoff’ un verdiği örnek bu anlamda oldukça çarpıcı oldu: Almanya- 2006 Dünya Kupası için inşa edilen Frankfurt Wald Stadyumu’nun yılda 29 spor karşılaşması için kullanılacağı öngörülürken, stadyumun yaklaşık 250 spor-dışı aktivite için kullanılması planlanmış. Stadyumların seyirci kapasitelerinin esnekliği, bakım- onarım ve sürdürülebilirlik kriterleri üzerinden tartışıldı. Dünya Kupası veya Avrupa Futbol Şampiyonası gibi büyük ölçekli futbol organizasyonlarına ev sahipliği yapma durumunda, çok büyük kapasiteli stadyumlar inşa etmek gerektiği, fakat bu stadyumların bu etkinlikler sonrası atıl olarak kalma risklerinin bulunduğu kaydedildi. Bu bağlamda, bu tür dev etkinlikler için inşa edilecek stadyumlarda esneklik kavramının çok önemli olduğu, stadyumların etkinlik sonrası kapasitelerinin küçültülerek daha yerel karşılaşmaların yapıldığı tesislere dönüştürülebilmesi gerektiği kaydedildi. Sonuç ve Öneriler Türkiye Futbol Federasyonu’nu temsilen katılşdığımız IAKS Kongresi ve FSB Fuarı; spor mimarisi ve teknolojisi alanında gerçekleşen tartışmalar, ortaya atılan yeni fikirler ve geleceğe dönük tasarılarla, ufuk açıcıydı. Kongreye katıldığımız tarihlerde Türkiye’nin 2012 Avrupa Futbol Şampiyonası adaylığı sürmekteydi. Bu nedenle kongrede geçen tartışmaları ve incelediğimiz 2006 Dünya Kupası stadyumlarından Köln Rhein Energie ve Gelsenkirschen’deki Veltins Arena gibi teknoloji harikası stadyumları bu duyarlılıkla izledik. Kongrede de sıkça konuşulan 2006 Dünya Kupası organizasyonuyla ilgili çalışmalar Türkiye’nin ileriki yıllardaki adaylıklarına örnek oluşturacak nitelikte görünmekteydi. Ancak şu noktaları vurgulamak gerekiyor: Dünya ve Avrupa şampiyonaları gibi organizasyonları düzenlemek sadece tesis atılımıyla gerçekleşebilecek bir durum olarak görülmemekte; yetişmiş insan kaynağını, ekonomik planlamaları (özellikle sponsorlukların payı) ve halkın spora sadece seyirci düzeyinde değil aktif olarak da katılımını sağlayacak altyapı ve planlama önlemlerinin alınmasını gerekli kılmaktadır. Bu noktada kongrede sıkça tartışma konusu olan “büyük organizasyonlar için büyük yatırımlar mı, herkes için spor olanakları mı?” ikilemi ülkemizin koşulları göz önünde tutularak değerlendirilmelidir. Ayrıca, spor altyapısı için klüp odaklı bir sistem yerine planlı ve bütüncül bir yaklaşımın getireceği faydaların tartışılması gerekli görünmektedir. Yazan: Sertaç Erten ve Sena Özfiliz Fotoğraf: Sertaç Erten