Nükleer Atık Manzaralı Kentsel Dönüşüm

Evrensel'den Özer Akdemir'in haberine göre, İzmir Gaziemir’deki eski kurşun fabrikası bahçesine gömülü radyoaktif maddeler henüz temizlenmeden, bölge kentsel dönüşüm alanı ilan edildi. İzmir Büyükşehir Belediyesi radyoaktif kirliliğin yanı sıra çok sayıda ağır metal kirliliğinin de bulunduğu alanın bitişiğindeki iki mahalle için “Kentsel tasarım ve mimari fikir projesi yarışması” yapıyor.

‘İnsan haklarına saygı’

İzmir Büyükşehir Belediyesi (İBB) internet sitesinden duyurulan, “Gaziemir Aktepe ve Emrez mahalleleri kentsel dönüşüm alanı kentsel tasarım ve mimari fikir projesi yarışması” şaşkınlıkla karşılandı. Yarışmanın olduğu mahalleler nükleer atıkların gümülü olduğunun ortaya çıkarıldığı eski kurşun fabrikasına komşu alanlar. “Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı” ilan edilen yaklaşık 122 hektar büyüklüğündeki alanda yapılması düşünülen proje şöyle tanımlanıyor; “İşlevsel, sürdürülebilir, yenilikçi ve ekonomik çözümler içeren; özgün, kimlikli mekânlar oluşturarak alanın kentle bütünleşmesine imkân verecek kentsel tasarım ve mimari fikir projesi...” Proje ile Gaziemir, Aktepe ve Emrez Mahallelerinde, yaklaşık 122 hektar büyüklüğündeki kentsel dönüşüm alanında, insan haklarına saygılı ve yaşam kalitesi yüksek bir kentsel çevre üretilmesinin hedeflendiğini dile getiriliyor.

Atık alanı da yapılaşmaya açılabilir

Proje kapsamında İBB’nin Kentsel Dönüşüm Daire Başkanlığına gönderdiği yazıda 2007 yılında alana gayri sıhhi müessese ruhsatı verdiğini kabul ederken, bundan sonrası için alanın TAEK ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın kontrolüne geçtiği ileri sürülerek, sorumluluğun bu kurumlara atıldığı görülüyor. Öte yandan aynı yazıda İBB, alandaki nükleer atıkların temizlenmeye başlandığını, bunda da önemli mesafe kaydedildiğini belirterek, adeta kentsel dönüşüm projesi için zemin hazırlıyor.

Atıkları hiç dikkate almamışlar

İBB’nin projesini değerlendiren, EGEÇEP Hukuk Komisyonu üyesi ve atıklarla ilgili açılan davaların hukukçusu Arif Ali Cangı, İBB’nin bölgedeki tehlikeyi küçümseyen, adeta göz ardı eden bir tutum içerisinde olduğunu belirterek, “Bu yazı ile kentsel dönüşüm projesi ile ilgili ‘Meraklanmayın siz, alanın kıyısına kadar yapabilirsiniz’ diyor. Yazıda geçen sağlık koruma bandının ne kadar olacağı belirsiz çünkü” dedi. Alanın şu an için yerleşime açılmadığını ama bunun ileride de açılmayacağı anlamı taşımadığını kaydeden Cangı, “Plan değişikliği yapılabilir. ‘Temizlendi’ dendikten sonra tekrar imar durumu değerlendirilecektir. Orası yapılaşmaya açıldıktan sonra orada sanayi tesisi olmaz zaten. Orayı da o yapılaşmaya dahil edecekler.”

Kentsel dönüşüm projesinin atıklara komşu olduğunun haritalarda çok net olarak görüldüğünü belirten Cangı, “Bu atıkları hiç dikkate almamışlar. Bir taraftan yaşanamaz binaları yıkıp, yerine yaşanabilir kentler yapacağız derken, bir taraftan da kirliliğin içine, onu umursamadan bina yapıyorlar” diye konuştu.

Davalar halen sürüyor

2007’den bu yana varlığı ortaya çıkan fabrika bahçesindeki nükleer atıklar, 2012 yılında gazetelere yansıyınca kamuoyunun gündemine gelmişti. TAEK'in alanda radyoaktif Europium-152 bulunduğunu açıklarken, 2013'de İzmir Valiliği Koordinasyonunda sondaj ve analizler yaptırılmıştı. Prof.Dr.Alper Baba'nın danışmanı olduğu raporda "...alanda, yaklaşık olarak 10.125 m3 atık içerikli bir kirlenme tespit edildi,  bu atıklarda Europium 152 (Eu-152) radyoaktif element ile birlikte toprakta kurşun, arsenik, çinko ve mangan gibi toksik elementler bulundu...” diye belirtilmişti. Bu atıklarla ilgili açılan davalar devam ediyor. Alandaki atıkların daha nasıl temizleneceği konusunda bilimsel bir rapor düzenlenmemişken, bir alanın yanı başına kentsel dönüşüm projesi için yarışması açılması tepki ve şaşkınlıkla karşılanıyor.