Körfez Geçişi Projesine Olumsuz Rapor

Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Eski Bakanı Binali Yıldırım'ın gündeme getirdiği projeler arasında yer alan, Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından yapılacak 'İzmir Körfezi Geçişi Projesi', geçen haziran ayında yapılan Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) toplantısıyla kent gündemine oturdu. Toplantıda TMMOB bağlı meslek odaları başkan ve temsilcileri, projeyle ilgili yönelttikleri sorulara alamadıkları yanıtlar nedeniyle çekincelerini ortaya koydu. Toplantıya katılmayan İzmir iş dünyasının bazı isimleri ise projeye desteklerini açıkladı.

DHA'nın haberine göre, Mimarlar Odası İzmir Şubesi, körfez geçişi projesisini hazırlayan Yüksel Proje firmasının ÇED toplantısında sunduğu bilgiler ve verilen dokümanlar kapsamında bir rapor hazırladı. Şube Başkanı Hasan Topal'ın imzası olan inceleme raporunda çarpıcı tespitler ve öneriler yapıldı. Proje kapsamında yapılacak 800 metre uzunluğunda ve yaklaşık 200 metre genişliğindeki yapay adanın körfez içi akıntılara ve su sirkülasyonuna olumsuz etkisinin kesin olacağının, bunun en aza indirilmeye çalışılacağının, projenin tamamı için yapılan ön fizibilite etüdüne göre finansal açıdan fizıbıl olmadığının ÇED toplantısında proje sunumunu yapan firma yetkilileri tarafından da açıklandığı bilgisi raporda yer aldı.

Kent içi ulaşım sorunlarının çözümüne yönelik proje değil

Roporda, İzmir'de hiçbir imar planında İzmir körfezi geçiş projesinin yer almadığına, böyle bir gereklilik ortaya konulmadığına ve projenin kent planlarının bir öngörüsü ve önerisi olmadığına dikkat çekildi. Projenin İzmir ulaşım ana planında kent içi erişim ulaşım taleplerinin konut alanları-kent merkezi ile konut alanları-çalışma bölgeleri arasında akslarda geliştirilmesi, çeşitlendirilmesi ve entegrasyonu beklentisi olduğuna dikkat çekilen raporda, bu ulaşım talepleriyle önerilen körfez geçişi-köprü tünel projesinin hiçbir ilişkisi kurulamadığını belirten Mimarlar Odası, Körfez geçişi köprü-tünel-ada projesinin İzmir kent içi ulaşım sorunlarının çözümüne yönelik bir proje olmadığını, İzmir Ulaşım Ana Planı önerileri arasında da yer almadığını belirtti.

Yapay ada körfezdeki ufuk çizgisini yok edecek

İzmir Körfezi'nin kentin en önemli doğal zenginliği olduğuna ve özenle, dikkatle, duyarlılıkla korunması gereken bir alan olduğuna dikkat çeken Mimarlar Odası, projede yeralan yapay adayla ilgili çekinceleri ortaya koydu. Raporda, “Önerilen projede orta körfezde yaklaşık 4.2 kilometre uzunluğunda köprü ve ayakları ile 800 metre uzunluğunda 200 metre genişliğinde yapay ada oluşturulması körfezin ufuk çizgisini yok edecek bir müdahale olacak, kentin ufkunda bir duvar etkisi yaratılacaktır" görüşü yer aldı.

Köprü ayakları yeni Ragippaşa Dalyanı

Projeyi hazırlayan ve sunan uzmanların da köprü ayakları ve yapay adanın körfez dip akıntılarına ve su sirkülasyonuna önemli bir engel oluşturacağını ÇED toplantısında yaptıkları açıklamalarla belirttiklerine dikkat çekilen raporda, “Körfezin deniz suyu temizliği sürecine son derece olumsuz etkisi olacağı ve körfezin kirliliğine neden olacağı itiraf edilmiştir. Körfez temizliği için yıkılmış olan Ragıppaşa Dalyanı köprü ayakları ile yeniden inşa ediliyor denebilir. Bu durumda önerilen köprü-tünel-ada projesi ile İzmir Körfezi için yaşamsal bir çevre sorunu-felaketi yaratılmış olacaktır. İzmir körfezi ortasında hiç gereği olmayan ve yapılabilecek en büyük yanlış bir yapay ada oluşturmaktır" denildi.

Sulak alanlara ve doğal sit alanlarına olumsuz etkisi var

Mimarlar Odası inceleme raporunda önerilen İzmir körfez geçiş projesinin, bağlantı yolları, kavşakları ve köprü dolgusu ile ayaklarının, uluslararası öneme sahip sulak alan (Ramsar) tampon bölgesi içinde ve birinci derece doğal sit alanı sınırları içinde tasarlandığına dikkat çekildi. Önerildiği şekliyle projenin bağlantı yolları, kavşakları, köprü dolgusu ve ayaklarının sulak alanı, doğal yapıyı, doğal sit alanını ve kuş popülasyonu beslenme alanlarını doğrudan olumsuz etkileyeceği belirtilen raporda, "Körfezin güneyinde, İnciraltı, Narlıdere kesiminde kıyı kuşağında birinci derece doğal sit, kıyı ile otoyol arasında ise üçüncü derece doğal sit olarak tescilli koruma alanları yer almaktadır. Önerilen köprü-tünel ve bağlantı yolları ve kavşakları bu bölgedeki doğal alanları da olumsuz etkileyecektir. Doğal sit alanlarına ve sulak alana yapılacak bu olumsuz, zararlı etkiyi giderebilecek hiçbir bilimsel veya doğal önlem bulunmamaktadır. Önerilen proje uygulanacak olursa İzmir'in sahip olduğu doğal zenginliklere çok önemli ve geri dönüşü mümkün olmayan zararlar verilecektir" çekincesi yer aldı. Raporda ayrıca köprü-tünelin İzmir körfezinde yaratacağı diğer risk ve çevresel problemlerin, örneğin karbon ayak izi, kıyı ayak izi ve benzeri yönlerden çevre, peyzaj, deniz bilimleri gibi farklı uzmanlık alanlarının raporlarının Körfez'in geleceği için önemli olduğuna, körfezin depremsellik durumu nedeniyle de ayrıntılı jeolojik, jeofizik, jeomekanik araştırma etüd ve analizler hazırlanması gerektiğine dikkat çekildi.

Maliyet 5 milyar TL'ye çıkabilir

Mimarlar Odası raporunda körfez geçişi projesinin maliyeti olarak açıklanan 3.5 milyar TL'nin İzmir'de Konak ve Sabuncubeli tünellerinde ortaya çıkan maliyet artışları dikkate alındığında gerçek maliyetin 4.5-5 milyar TL'ye ulaşacağı öngörüldü. Hesaplanan 3.5 milyar maliyet baz alındığında bile 1 kilometresinin yaklaşık 330 milyon TL'ye malolacağını belirten Mimarlar Odası, metro uygulanan projelerde açıklandığı şekliyle 1 kilometre maliyetin yaklaşık 60 milyon TL'ye olduğu düşünüldüğünde, körfez geçişi projesinin ne kadar pahalı bir yatırım olduğuna dikkat çekildi.

Aynı İzmir ulaşımına yapılabilecek yatırımlar

Mimarlar Odası Körfez Geçişi Projesi'nin 3.5 milyar TL olarak açıklanan maliyetiyle yapılabilecek İzmir'de ulaşımda öncelikli olan projeleri de ortaya koydu. Buna göre 3.5 milyar TL'lik kaynakla Üçyol, Bozyaka, Yağhaneler, Buca, DEÜ kampüsü metro hattı (9 km), Halkapınar, Çamdibi, Otogar metro hattı (4 km), ulaşım ana planı revizyonuyla oluşacak Evka 3, Bornova merkez, Manavkuyu, Bayraklı metro hattı (7 km), ulaşım ana planı revizyonuyla oluşacak Konak, Alsancak, Liman arkası, Halkapınar metro hattı (6 km), merkezde ulaşım ana planı revizyonuyla oluşacak yeni 30 kilometre metro hattıyla birlkte toplam 60 kilometre metro hattı yapılabilecek. Ayrıca Körfez'de kent planlarının öngördüğü 6 adet vapur iskelesi, 20 adet farklı kapasitelerde hızlı güvenli konforlu yolcu vapuru, 5 adet yeni nesil olarak tanımlanan 80-100 araç kapasiteli arabalı vapuru projesi de gerçekleşebilecek. Mimarlar Odası raporunda tüm bu projelerin 3.5 milyar TL'ye tamamlanabileceği belirtilerek, “Böylece İzmir kent içi ulaşım sorunları gelecek on yılları kapsayacak şekilde ve kalıcı olarak çözülebilir" tespiti yapıldı.

Rapor sonucu olumsuz

Mimarlar Odası inceleme raporunun sonuç bölümünde ise, “İzmir Körfezi'nin su sirkülasyonuna yapay ada ve köprü ayakları ile engel oluşturarak kirliliğin sürmesine neden olacak olan, ekonomik açıdan fizıbıl olmayan, kentin erişim, ulaşım talepleriyle ve kent içi ulaşımla hiçbir ilişkisi bulunmayan, kentin ulaşım ve imar planlarının önerisi olmayan ve sulak alanlara, doğal sit alanlarına ve koruma alanlarına büyük zarar verecek olan bu projeden vazgeçilmeli, bir daha gündeme getirilmemek üzere unutulmalıdır. Bu tür projelerin kent planlarının (ulaşım ve imar planları) kararına dayanması ve bu gibi büyük yatırımların kentin mekânsal oluşumuna, doğal değerlerine zarar vermeyecek şekilde, bilimsel ve akılcı tercihlerle planlanmasına özen gösterilmelidir. Yüksek maliyetli ulaşım, altyapı projelerinin ve yatırımlarının seçiminde de teknik, bilimsel ve akılcı yöntemler esas alınmalı, kaynaklar kentin ulaşım sorunlarını çözecek öncelikli kamu toplu ulaşım projelerine harcanmalıdır. Özetlenen duyarlılıkların gösterilmediği durumlarda, bu ve benzeri projelerle kentlerde kamusal yarar yerine, giderilmesi olanaksız ve büyük ölçüde mali kaynak israfına ve çevresel, kamusal zarara neden olunacaktır" görüşü yer aldı.

Proje nasıl olacak?

İzmir Körfezi Geçiş Projesi Kuzey Çevre yolu Çiğli Sasalı kavşağından başlayıp köprü olarak körfez ortalarına kadar ve sonrası tünel olarak devam eden ve Yenikale'den Narlıdere'de İzmir Çeşme Otoyolu'na bağlanan kavşakla sona erecek şekilde tasarlandı. Proje 12 kilometre otoyol, 16 kilometre raylı sistem tramvay olarak öngörüldü. Bu kapsamda kuzeyde 4.2 kilometre ayaklar üzerinde köprü (körfez tarama kanalı üzerinde 200 metre kadar asma köprü şeklinde), 800 metre bir yapay ada ve 1.8 kilometre batırma tüp tünel olarak önerildi.