Haydarpaşa: Söylencelerin ve Projelerin Gölgesinde Tehlike Altındaki Bir Kültür Mirası

p>Her iki yılda bir dünya genelinde önerilen yüzlerce alan ve yapı arasından seçtiği tehlike altındaki kültür miraslarını listeleyen WMF (World Monuments Fund) 'World Monuments Watch' programında Türkiye'den listelenen 3 kültür mirasından biri de Haydarpaşa Tren Garı'ydı (diğerleri Oşvank Manastırı ve Büyükada Rum Yetimhanesi). Kültürel miras alanlarının korunmasını misyon edinmiş, kar amacı gütmeyen üç kişilik bir ekibin ortak çalışması olan Haydarpaşa Station Preservatıon Project, kendi deyimleriyle, "kamuoyuna sunulan projeler, çeşitli planlama söylenceleri ve gelecekteki bilinmezleri ile tehlike altındaki bir kültür mirasına" dikkat çekmeyi hedefliyor. Başvuru aşamasında gazeteci, aktivist Michael Werbowski, restoratör Seda Öztaş Kıyan ve mimar Mete Kıyan'dan oluşan ekip, Werbowski'nin ayrılmasıyla yoluna iki kişi devam ediyor. Ekip temsilcisi Seda Öztaş Kıyan ile projenin ortaya çıkma sürecini ve Haydarpaşa'yı konuştuk.

Haydarpaşa Station Preservatıon Project, üç kişilik bir ekibin ortak çalışması. Sizi böyle bir proje hazırlamaya iten ne oldu?

Kanadalı gazeteci arkadaşımız Michael Werbowski daha önce World Monuments Fund (WMF)için Meksika'da buna benzer kültürel miras çalışmaları yapmıştı. Werbowski; Haydarpaşa garı ve İstanbul ile ilgili yazılar yazmakta ve gözlemler yapmaktaydı. Uluslararası bir miras listesinde listelenecek bir yapıya kayıtsız kalınmayacaktır fikri ile bu başvurumuzu yaptık.

Haydarpaşa'ya karşı özel bir ilginiz var mıydı?

Yolu Haydarpaşa’dan geçen herkesin ilgi ve algısından çok farklı değildi aslında. Şehrin önemli geçiş noktalarından görkemli bir anıt yapı Haydarpaşa ,2000'li yıllarda alınan kararlar, Marmaray projesi çatı yangını, söylentiler risk faktörlerini artırıyor. Tartışmaların ortasında bir bina, kimsesizleşir ve yok olur. Konuya sadece rant, arazi, çevre olarak bakarsak, yok olacaktır. Bu yok oluşun durdurulması için bir şeyler yapılmalı diye düşündük.

Süreç nasıl gelişti, çalışırken nasıl bir yöntem izlediniz?

Fikir, Ağustos 2010’da çıkmıştı. Sonrasında ön başvurularımızı yaptık; WMF’ye garın durumunu, kullanım biçimini anlattık. Haydarpaşa ile ilgilenen birçok kurum ve kişi ile konuştuk. Tüm olasılıkları öngörüleri ile anlamaya çalıştık diyebiliriz. Sonrasında bizden istenen daha detaylı bir dosya ile başvurumuzu tamamladık.

Ne gibi bilgiler isteniyordu bu detaylı dosyada?

Projenin yeri, kullanımı, projeyi bekleyen tehdit ve en önemlisi mevcut durumu… Ciddi bir fiziki zarar söz konusu Haydarpaşa'da. Kasım 2010'da meydana gelen yangın, bu zararı daha da kötüleştirdi. Bizim üzerinde durduğumuz, Haydarpaşa’nın dönüşümünün bir muamma olması… Halkın kesinlikle girmediği (otel, alışveriş merkezi) bir odak mı olacağı, yoksa halkın içinde olduğu mevcut kullanımını gözardı etmeyen bir proje mi olacağı belirsiz. Her an değişen söylemeler kafa karıştırıcı; tüm bunları detayları ile anlattık.

Nasıl bir tepkiyle karşılaştınız?

Tabi ki çok şaşırdılar… Genelde kültürel miras alanlarının restorasyonu için fon sağlamış olan bir kurum WMF.  Bizim Haydarpaşa için istediğimiz ise biraz daha farklı; geniş katılımlı, bilimsel bir çalışma yapılması için destek istiyoruz.