|
Doğu Karadeniz’de Trabzon, Rize, Giresun ve Artvin’de
toplam 341 firma hidroelektrik santralı (HES) yapımı için
müracaat etti. 73 HES’in yapımına izin verilirken, 17 HES inşaatını mahkeme
durdurdu. Doğu Karadeniz’deki HES projeleri ve son durumları şöyle:
Trabzon: 76 HES projesi geliştirildi. 27 HES’te çalışma
devam ediyor.
Rize: 67 HES projesi geliştirildi. Sekizinde
inşaat başladı. 17’si için ‘ÇED olumlu’ raporu alındı. 42 proje henüz fizibilite
aşamasında.
Giresun: 82 HES projesi müracaatı yapıldı. Uygun
görülen 12’sinin çalışmaları sürüyor. Yağlıdere’de tamamlanan bir HES faaliyete
geçti.
Artvin: Doğu Karadeniz’de 116 projeyle en çok HES
başvurusu yapılan il Artvin. 25 HES projesine başlandı, 53 proje halen
fizibilite aşamasında. Şavşat-Meydancık ve Borçka-Camili yöresinde sekiz HES
inşaatını mahkeme durdurdu. Yapımı biten üç HES faaliyet halinde.
‘Kaç liralık balık var ki orada’ diye düşünülüyor...
(Karadeniz Teknik Üniversitesi Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi
Öğretim Üyesi, TEMA Vakfı Temsilcisi Yrd. Doç. Dr. Coşkun Erüz):
Karadeniz’deki HES’lerin hiçbiri küçük bentlerle yapılmıyor. 10 metreye kadar
çıkan büyük baraj gövdeleri var. Binlerce metreküp suyu depolayacak göller
oluşturulmuş. ‘Kaç liralık balık var orada’ deniyor. Oradaki balığın değeri
belli, ancak bu parayla ölçülemez. Milyonlarca yıllık organizma yok
ediliyor.
HES’ler yapılmamalı demek doğru değil, ancak akarsularımızın belli
potansiyeli var. Yol yapılırken binlerce ağaç yok ediliyor. ‘Ağaç yeniden büyür’
deniyor. Evet ağaç büyür, ancak ekosistem değişiyor. Sekiz metre yol açılıyor,
aşağıya doğru yuvarlanan taş ve toprak, yüzlerce metrekarelik alanı tahrip
ediyor. Bir yasa çıkarıldığında bir an önce önü açılması için hızla çalışılıyor.
Denetlemeye sıra gelince yönetmelik yok! Bunun için de cezai işlem
uygulanamıyor.
Şirketlere suyla birlikte alan da tahsis ediliyor. 49-99 yıllığına tüm
hakkını veriyorsunuz. Yarın bu suya ihtiyaç olduğu zaman ancak firmanın istediği
fiyatı verirseniz alırsınız. Uluslararası bir firma almışsa uluslararası tahkim
giriyor devreye. Küresel ısınma gibi çeşitli nedenlerle yarın oradaki suya
ihtiyacımız olsa, alan kişiler isterse o alandaki yerleşim yerlerini dahi
boşaltabilirler.
Karadeniz’deki akarsulardan elde edilecek enerji Türkiye ihtiyacının yüzde
2’sini karşılar. Yani abartıldığı gibi potansiyel yok. Halkı kimse adam yerine
koymuyor. Halbuki o dereler oradaki köylerin adıyla anılır. O dereyi
ticarileştirdiğiniz zaman insanları, kültürü ticarileştiriyorsunuz. Cansuyu
dereleri öldürmez, ancak yaşatmaz da. Yaşamak demek, nefes almak değildir;
gelişmek, üremektir.
‘En temiz enerji budur’
SANKO Holding CEO ’su Süleyman İlden: HES çalışmalarında
yasalara büyük özen gösteriyoruz. Gürültü kirliliği ve toz ölçümlerini düzenli
olarak yapıyoruz. İnşaattan çıkan hafriyat ise yapılan anlaşmalarla yol yapım
çalışmalarında kullanılmak üzere belediyelere veya ilgili firmalara veriliyor.
SANKO olarak yasaların dışında hareket etmemiz söz konusu olamaz. Hidroelektrik
santrallar en temiz ve geri dönüşümü en kolay enerji kaynağıdır. Hazırlanan ÇED
raporlarında dereye bırakılacak can suyu miktarı belirleniyor. Doğal yaşamın
bozulmaması için elimizden gelen özeni hazırlanan raporlar dışında da
gösteriyoruz. Projeler doğal dengeye kesinlikle zarar vermeyecek düzeyde. Bölge
halkının herhangi bir endişesi olmasın.
‘Türkiye kayıp-kaçağını halletse dereler kurtulur’
(TEMA Vakfı Rize Temsilcisi Nevzat Özer): Yenilenebilir
doğal kaynaklardan olan su potansiyelinin elektrik enerjisine dönüştürülmesini
anlayışla karşılıyoruz. Yılda 50 milyar dolar enerji ithalatına harcayan bir
ülkede su gibi yenilenebilir kaynakları kullanmak önemli. Ancak bölgede
geliştirilen HES projeleri kontrolsüz bir şekilde ve hızla artıyor. Şu anda
Rize’de 67 adet HES projesi geliştirilmiş durumda. Ancak bu projelerle kaç
santral kurulacağı belli değil. Çünkü bir proje adı altında iki, üç hatta daha
fazla santral olabilmektedir. Ayrıca her geçen gün bunlara yenileri
ekleniyor.
Bölgedeki en küçük dereler üzerinde bile HES kurulması için çalışmalar
yapılıyor. Rize’de planlanan HES projeleri İkizdere, Salarha-Güneysu, Çayeli
Senoz, Pazar-Hemşin, Ardeşen-Çamlıhemşin-Fırtına Vadisi ile Fındıklı
Çağlayan-Arılı vadileri olmak üzere altı vadide akmakta olan dereler üzerinde
yoğunlaştı. 2 bin 460 türle Doğu Karadeniz, pek çok ülkenin sahip olduğu toplam
bitki türünden fazlasına sahip. Biyolojik çeşitlilik bakımından korunmada
öncelikli 200 ekolojik alandan biri. Dünyanın önemli ekosistemleri
arasında yer alan Doğu Karadeniz vadileri, sadece su potansiyeli bakımından
değerlendirilmekte, turizm hedefi unutulmakta.
Rize’de üretilecek enerji 2007 verilerine göre Türkiye’nin elektrik
ihtiyacının yüzde 1.84’ünü karşılamakta. Tüm projeler tamamlandığı tarihte
elektrik ihtiyacının her yıl yüzde 7 arttığı düşünüldüğünde, Türkiye ’nin
elektrik ihtiyacının yüzde 1’ini karşılayacak. Oysa ülkemizde kayıp kaçak
elektrik kullanım oranı 2006 verilerine göre yüzde 15.1. OECD ortalaması ise
yüzde 6 ’dır. Yani kayıp-kaçak elektrik oranı sadece yüzde 13.2 ’ye
indirilebilirse Rize’den elde edilecek elektrik karşılanmış
olur.
|
