Akkuyu da Dahil Tüm ÇED’ler Tarihin Çöplüğüne!

Birgün Gazetesi'nden Doğu Eroğlu'nun haberine göre, Mersin’e kurulması planlanan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Türkiye’ye ziyarette bulunduğu gün Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Olumlu kararı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından duyurulan Akkuyu Nükleer Güç Santralı’na (NGS) karşı TMMOB, Türkiye Barolar Birliği (TTB) ve Türk Tabipleri Birliği (TBB) harekete geçti. 25 Kasım tarihinde Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliğinde bulunan hukuksuz Geçici 1. maddenin, santralın ÇED Olumlu kararına dayanak oluşturduğunu belirten örgütler, hem ÇED yönetmeliğinin ilgili maddesinin hem de Akkuyu NGS’ye verilen ÇED Olumlu kararının Danıştay tarafından iptalini istedi. Danıştay başvuruyu haklı bulursa, yeni ÇED yönetmeliğinin Geçici 1. Maddesi dayanak gösterilerek onaylanan tüm ÇED projeleri de çöpe gidecek.

Geçici madde kurnazlığı

Kurumlara göre ÇED sürecindeki en kritik hata, Akkuyu NGS ÇED süreci için yeni yayımlanan 25 Kasım 2014 tarihli ÇED Yönetmeliği hükümlerinin uygulanması oldu. Ancak ÇED sürecini kolaylaştırmak için yapılan işlem, bir önceki ÇED yönetmeliğinde yer alan Geçici 1. maddeye takıldı. “Yönetmeliğin yürürlük tarihinden önce ÇED başvurusu yapmış projelere, başvuru tarihinde yürürlükte olan yönetmelik hükümleri uygulanır” maddesi unutuldu. 2 Aralık 2011 tarihinde Bakanlığa sunulan Akkuyu NGS ÇED başvurusu, 17 Temmuz 2008 tarihli ÇED yönetmeliğine tabi olduğu halde, yeni yönetmelikteki bir başka geçici maddeyle bu zorunluluk bertaraf edilmek istendi.

Beş kez yazıldı, on kez değişti

Düzenlemeyle birlikte, yeni yönetmelikten önce ÇED başvurusu yapan projeler için ilki 1993’te çıkan ve tam 5 defa yeniden yazılan, 10 defa da değişen tüm ÇED yönetmeliklerinin projeler lehine olan maddeleri yatırımcıların kullanımına sunulmuş oldu. Bu hukuksal karmaşaya itiraz eden örgütler Danıştay’a sundukları dava dilekçesinde, “Yeni yönetmeliğin geçici 1. maddesi sebebiyle, 2008 tarihli ÇED Yönetmeliği ve 2014 tarihli ÇED yönetmeliğinin proje sahibinin lehine olan hükümleri birlikte uygulanabilmektedir. Bu ibare, Akkuyu NGS projesi ÇED sürecine ilişkin 17 Temmuz 2008 tarihli ÇED yönetmeliğine göre hukuka aykırı olan durumların, hukuka uygun olmasına neden olmuştur” notunu düştü.

Yasanın uygulanması idarenin keyfinde

Çevrenin korunması ve kamu yararı ilkeleriyle bağdaşmadığı, kuralların belirsizliği ve yönetmeliğin uygulanışının idarenin takdirine bırakılması, hukuka olan güvenin azalacağı, hukuk devletinde belirlilik ilkesine aykırılık gibi gerekçelerle, Geçici 1. maddenin iptali istendi. Bu maddeye dayanılarak oluşturulmuş ÇED Olumlu kararlarının da hukuka aykırı olduğu ve iptalinin gerektiğini belirten kurumlar verilen ÇED Olumlu kararının derhal iptalini istedi. Örgütler, entegre projelerin tek bir ÇED başvuru dosyasında Bakanlığa sunulmasını öngören düzenlemenin Akkuyu’daki taşocağı yatırımlarının ayrı ayrı projelendirilmesi yoluyla ihlal edildiğinin, halkın katılımı, kapsam belirleme ve özel format verme işlemlerinin süreleri içinde yapılmadığının, ÇED raporunun yasal süre içinde sunulmadığının da altını çizdi.