Akkuyu’nun 'Belirsiz' Maliyeti

Akkuyu’da yapılması planlanan nükleer santral için Çevre Etki Değerlendirme (ÇED) süreci devam ediyor. Daha önce reddedilen ÇED raporu, Rus devlet şirketi Rosatom’un Türkiye’deki uzantısı Akkuyu NGS A.Ş. aracılığıyla tekrar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na sunuldu. İnceleme Değerlendirme Komisyonu raporu görüşmek için 24 Temmuz’da Ankara’da toplanacak.

ÇED süreci devam ediyor ancak nükleer santralın maliyetiyle ilgili tartışmalar da Finlandiya’dan gelen haberlerle yeniden hareketlendi. Rosatom, Akkuyu’da yapacağı VVER-1200 tipi nükleer reaktörünün aynısını Finlandiya’da da yapmayı planlıyor. Reaktörlerin tipi aynı ama maliyeti farklı. BirGün Gazetesi'nden Özgür Gürbüz'ün haberine göre Türkiye’de dört tane yapılması düşünülen ve her biri 5 milyar dolara mâl olacağı söylenen 1200 megavat (MW) gücündeki bir reaktör için Finlandiya’da konuşulan rakam 10 milyar doları buluyor. Bu fiyat farkı, “Türkiye’de bu iş neden daha ucuz” sorusunu da gündeme getiriyor. Üstelik, Finlandiya’da reaktör siparişini veren Fennovoima şirketini içinde bulunduran Voimaosakeyhtiö Kooperatifi’nin Yönetim Kurulu Başkanı Pekka Ottavainen, üretilecek elektriğin maliyetinin kilovatsaat başına 9,53 dolar senti geçmeyeceğini söylüyor. Türkiye’de ise daha ucuza inşa edileceği ifade edilen Akkuyu NGS’nin üreteceği elektriğe devlet tarafından verilen alım garantisi 12,35 dolar sent; 3 sent daha yüksek.

''Avrupa'da ucuz mühendis çalıştırılamaz''

Nükleer santrallarda üretilen elektriğin fiyatını etkileyen en büyük faktör yapım maliyeti. Bu nedenle, Akkuyu’daki nükleer reaktörün daha ucuza yapılacağının beyan edilmesine rağmen, daha yüksek fiyatla elektrik satacak olması kuşkuları arttırıyor. Nükleer enerji konularındaki çalışmalarıyla bilinen Prof. Dr. Hayrettin Kılıç, maliyeti düşürecek etkenler arasında güvenlik tedbirleri, ucuz işçilik ve malzeme olduğuna dikkat çekiyor. Kılıç, “Batı ülkelerinde bilhassa Avrupa Birliği’ne (AB) bağlı ülkelerde kurulacak nükleer reaktörler, Avrupa Atom Enerjisi Birliği’nin (Euratom) güvenlik-tasarım kıstaslarına uygun olması lazım. Kullanılacak tüm malzemelerin uluslararası standartlara tabi ve sertifikalı olması gerekiyor. Avrupa’da inşa edilen bir reaktörde kökeni belli olmayan malzeme, ekipman veya Hindistan’dan, Çin’den gelen ucuz teknisyen ya da mühendis çalıştırmak imkansız” diyor.

Konu hakkında görüşlerini aldığımız Akkuyu NGS A.Ş. yetkilileri ise, nükleer santrallerin inşaatında maliyetin birden fazla değişkene bağlı olduğunu, inşaatın kapsamı, yeri ve iklim koşulları, yapım ve işletme süreçleri, yerli ekipmanların kullanımı, vergi sistemi ve oranları gibi şartların maliyeti etkilediğini belirtiyor. “Dolayısıyla Akkuyu NGS ile başka sahalarda inşa edilen tesislerin yapım maliyetlerinin birbiri ile karşılaştırılması doğru değildir” diyen Akkuyu NGS, Mersin’de inşa etmek istedikleri santralde dört reaktörün olmasının da fiyatı düşüren bir etmen olduğunu vurguluyor ve yapılacak tesislerin işletileceği yerdeki iklim koşullarının da dikkate alındığında ilave teknik çözümlerin kullanılacağının hesaba katılması gerektiğini belirtiyor.

Santral çalıştırılmayacak

Akkuyu sahasının 1976’da alınan yer lisansı çalışmalarında görev alan nükleer fizikçi Prof. Dr. Tolga Yarman ise Mersin’deki 4 reaktörlü santral için sözü edilen 20 milyar dolarlık fiyatın mutlaka artacağını söylüyor. Bu da serbest piyasaya satılacak elektriğin fiyatını arttırabilir. Yarman, “Rusya, hâlâ Avrupa'ya oranla daha ucuz iş gücüyle çalışıyor. Dolayısıyla, kurulu nükleer güç, ya da nükleer kilovatsaat, burada Avrupa'ya oranla halen daha ucuzdur. Yine de reaktörlerin Türkiye'de yapımı 10 yıldan fazla bir süre rahat alacak. Bu durumda Rusya'da ve Avrupa'da fiyatlar bugüne kıyasla hayli eşitlenmiş olacak. O zaman, Rus nükleer gücü Avrupa'daki eşdeğerlerine oranla ehven olmaktan çıkacak” açıklamasını yapıyor. Yarman maliyet hesaplarında bir başka noktanın daha göz ardı edilmemesi gerektiğini belirterek, “Bu reaktörlerin Akdeniz turizmine, buradan içeriye olsun, dışarıya olsun, sebze ve meyve ihracatına vereceği zarar er veya geç idrak edilecek ve kurulacak reaktörler çalıştırılmayacaktır. O vakit, Akkuyu, dünyanın en pahalı nükleer müzesi olacak” diyor.