İhmalpaşa

br />
Avni Özgürel: Sultanın raydaki hayali

Bavullu insan manzaralarıyla İstanbul’a göçün de simgesi olan garın hikâyesi, Sultan Aziz’in bir Avrupa gezisiyle başladı.

Sultan Aziz’in Avrupa gezisi sırasında görüp hayran olduğu demiryolu ağından etkilenip imparatorluğun her köşesinin ulaşılabilir olması arzusuyla Trakya’dan başlattığı Sirkeci’de noktalanan hamlenin devamı, Sultan 2. Abdülhamid’in hayallerini üzerine inşa ettiği siyasi projenin simgesi Haydarpaşa Garı.

20. yüzyıla girerken İngiltere ve Almanya’nın hâkimiyet mücadelesi verdiğini, kavganın odağında da Britanya İmparatorluğu’nun can damarı ve en büyük sömürgesi Hindistan yolunun kontrolünün olduğunu görmüştü 2. Abdülhamid. Akıl, bu mücadelenin alanının Osmanlı’nın Ortadoğu’daki toprakları olduğunu işaret ediyordu. Sadece bu da değil. Zengin petrol yatakları dolayısıyla geleceğin dünyasında ekonomik gücün kimde olacağını belirleyecek Arap coğrafyası da İstanbul’un kontrolündeydi.

Ancak 2. Abdülhamid’in resmi doğru okuması yetmiyordu. 15. yüzyıl sonundan 20 yüzyılın başına kadar bölgeyle sadece ‘kutsal topraklar’ olması sebebiyle ilgilenen Osmanlı padişahının elinde yeni dünyanın talep ettiği, orduyu kısa zamanda Bağdat ve Hicaz’a sevk imkanı verecek alt yapıyı inşa için kaynak yoktu. İstanbul, demiryolunu ancak İzmit’e taşıyabildi.

İngiltere canhıraş bir çaba içine girdi Sultan’ı ikna için. Para- pul istemiyor, aksine Osmanlı hazinesine soluk aldıracak yeni krediler vermeye hazır olduğunu söylüyordu Londra. Üstelik padişahın kızkardeşi Seniha Sultan’ın eşi Mahmud Celaleddin Paşa İngiltere adına devredeydi.

Ama olanca baskıya rağmen Abdülhamid Almanya’yı tercih etti. Mısır’ı ve Süveyş’i işgal etmiş olan İngiltere güven vermemişti padişaha. Berlin’den İstanbul’a; İstanbul’dan Konya’ya; oradan da iki ayrı hat halinde biri Hicaz’a diğeri Bağdat’a uzanacak iki hat halinde demiryolu yapımını üstlendi Almanlar.

8000 km’yi bulan iki hattın hikâyesi uzun. Anadolu dışında Hicaz ve Bağdat Demiryolu’ndan geriye hatların Şam’la Amman arasında halen çalışan güzergâhı, ara istasyon binaları kaldı. İstanbul’da ise iki anıtsal yapı/eser: Haydarpaşa İstasyonu ve Sultanahme’teki Alman Çeşmesi.