|
İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından hazırlanan 'Türkiye'nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2011 Yılı Raporu'nun sonuçları, Odakule Meclis Toplantı Salonu'nda İSO Yönetim Kurulu Başkanı Tanıl Küçük tarafından açıklandı. Rapora göre, üretimden satışlarda 2011 yılında İkinci Büyük Sanayi Kuruluşu sıralamasında ilk sırayı alan sanayi kuruluşunun ismi açıklanmazken, ikinci sırada 159 milyon 649 bin 868 lirayla Cam Elyaf Sanayi AŞ yer aldı. Bu kuruluş 2010 yılında Birinci 500'de 426. sırada bulunuyordu. 2010 yılı İkinci 500 çalışmasında 8. sırada yer alan Hema TRW Otomotiv Direksiyon Sistemleri Aş 2011 yılında 159 milyon 485 bin 867 lirayla üçüncü sıraya kadar yükseldi. Çalışmada, dördüncü sırada yer alan Akın Tekstil AŞ, 2010 yılında Birinci 500 kapsamında 435. sırada bulunuyordu.
Üretimden satışlar sıralamasına göre, İkinci 500 kapsamındaki ilk 5 kuruluşun tamamı özel sektör kuruluşlarından oldu. 2010 yılında İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu çalışması kapsamında son sıradaki sanayi kuruluşunun üretimden satışları 53 milyon 918 bin 931 lirayken, 2011 yılında ise son sıradaki kuruluşun tutarı cari fiyatla yüzde 31,8 oranında artarak, 71 milyon 89 bin 386 liraya yükseldi. 2010 yılında ise bu artış tutarı, 2009 yılına göre yüzde 23,4 seviyelerinde yer alıyordu.
İSO'nun 1997 yılından bu yana hazırladığı raporun 2011 yılı sonuçlarına göre, 2011 yılında ikinci 500 kapsamında, 2010 yılında sıralamada yer almayan 114 yeni kuruluş katıldı. Bu kuruluşların 35'i 2010'daki birinci 500'den gelirken, geriye kalan 79'u ise 2010 yılı 1000 büyük sanayi kuruluşu dışında çalışma kapsamına girdi.
İSO birinci ve ikinci 500 büyük sanayi kuruluşu kapsamında yer alan 1000 kuruluş 2011 yılında Türkiye GSYİH'sının yüzde 9,9'unu oluşturdu.
En fazla kar eden kuruluşlar
Rapora göre, 2011 yılında ''İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu'' arasında en fazla kar eden kuruluş, 57 milyon 436 bin 677 lira ile Alarko Carrier Sanayii ve Ticaret AŞ oldu. En fazla kar eden kuruluşlar arasında 'ikinci' adının açıklanmasını istemezken, üçüncü sırada 43 milyon 665 bin 164 lira ile Birlik Pazarlama Sanayii ve Ticaret AŞ yer aldı. Geçen yıl, 2010 yılında ikinci 500 kapsamında en fazla kar eden kuruluşun karı 52 milyon 882 bin 225 lira iken, 2011 yılında en fazla kar eden kuruluşun karı yüzde 8,6 artışla 57 milyon 436 bin 677 lira oldu.
Kar sıralamasında dördüncü sırada bulunan şirkette adının açıklanmasını istemezken, beşinci sırada SCA Yıldız Kağıt ve Kişisel Bakım Ürünleri AŞ, altıncı sırada Erikli Su ve Meşrubat Sanayi AŞ, yedinci sırada ÇİNKOM Çinko Kurşun Metal ve Madencilik Sanayi Ticaret ve AŞ yer aldı. Sekizinci sıradaki kuruluş da adının açıklanmasını istemedi ve dokuzuncu İba Kimya San. ve Tic. AŞ, onuncu ise Adel Kalemcilik Tic. ve San. AŞ oldu.
İkinci 500'ün ihracat performansı
2011 yılında ikinci 500 kapsamındaki sanayi kuruluşlarının ihracatı bir önceki yıla göre yüzde 12,7 oranında arttı.
Bu oran, aynı yılda Türkiye toplam ihracatındaki yüzde 18,5 ve birinci 500 ihracatındaki yüzde 17,8'lik artışların altında kaldı. İhracata alt sektörler itibarıyla bakıldığında, birinci 500'de ihracatta ilk sırayı yüzde 25,3'luk pay ile taşıt araçları sanayi alırken, ikinci 500'de ilk sırada yüzde 26,5'lik payla dokuma, giyim eşyası, deri ve ayakkabı sektörü bulundu.
İkinci sırada yüzde 18,8'lik payla gıda, içki ve tütün sanayi, üçüncü sırada ise yüzde 13,7 ile metal eşya, makine ve teçhizat, mesleki aletler sanayi bulunuyor. 2011 yılında, ikinci 500'de madencilik ve taş ocakçılığı, taşıt araçları ve ana metal sanayilerinde ihracat bir önceki yıla göre azalırken, diğer tüm sektörlerin ihracatı artış gösterdi. İhracatı en yüksek oranda artan sektör ise, yüzde 58,5 ile gıda, içki ve tütün sanayi oldu.
Yabancı sermaye paylı şirketlerin durumu
Rapora göre, Birinci ve İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu'ndaki yabancı sermaye paylı kuruluşların ellilik gruplara göre dağılımında, ikinci 500 içinde yabancı sermaye paylı kuruluş sayısı 2010'da olduğu gibi 2011'de de 67 ile değişmedi. İkinci 500 içindeki 67 yabancı sermaye paylı kuruluş, üretimden satışlardan yüzde 14,2, brüt katma değerden yüzde 21,1, dönem kar ve zarar toplamından yüzde 23,5, ihracattan yüzde 16 ve ücretle çalışanlar sayısından da yüzde 12 oranlarında pay alıyor.
Ücretle çalışanların sayısı arttı
Raporun ücretle çalışanlar sayısı bölümüne göre, 2011 yılında, ikinci 500 büyük sanayi kuruluşunda ücretle çalışanlar sayısı bir önceki yıla göre yüzde 6 oranında arttı. İkinci 500'den yaklaşık 3 kat daha fazla istihdam yaratan birinci 500'deki artış oranı ise yüzde 4,3 ile daha düşüktü. İkinci 500'de, 2010 yılında yüzde 9,4 olan çalışanlara ödenen maaş ve ücretlerin satış gelirlerine oranı, 2011'de yüzde 8,4'e düştü. Bu oran birinci 500'de de yüzde 6,2'den yüzde 5,2'ye geriledi.
Kaynak yapısı bozuldu
Raporda, 2011 yılında, birinci 500'de olduğu gibi ikinci 500'deki özel kuruluşlarının kaynak yapısında da hızlı bir bozulmanın söz konusu olduğu belirtildi. Rapora göre, 2011 yılında ikinci 500'deki özel kuruluşlarda toplam borçlar yüzde 29,2 oranında artarken, toplam varlıklardaki artış yüzde 17,9 ile borçlardaki artışa göre oldukça düşük kaldı ve bu nedenle 2010'da yüzde 54,2 olan toplam borçlar/toplam varlıklar oranı, 2011'de yüzde 59,4'e yükselerek olumsuz bir eğilim gösterdi. 2010'dan 2011'e, öz kaynak payı da yüzde 45,8'den yüzde 40,6'ya geriledi.
Toplam borç/öz kaynak oranına bakıldığında, ikinci 500 kapsamındaki özel kuruluşlarda 2010'da yüzde 118,2 olan toplam borç/öz kaynak oranı, 2011'de hızlı bir yükselişle yüzde 146,1'e çıktı. 2011'de birinci 500'de de toplam borç/öz kaynak oranında hızlı artışlar söz konusu oldu. Borç/öz kaynak makasının açılması, özellikle kur ve faizlerin artması durumunda karlılığı olumsuz etkiliyor.
375 kuruluş kar ederken, 125'i zarar etti
Rapora göre, 2011'de ikinci 500'de 375 kuruluş kar, 125 kuruluş ise zarar etti. 2010'da ise, kar eden kuruluş sayısı 442, zarar eden kuruluş sayısı 58 oldu. İkinci 500'de olduğu gibi birinci 500'de de kar edenler azalırken, zarar edenler artmıştı.
Satış karlılığına bakıldığında 2010'da yüzde 5,1 olan özel kuruluşlar satış karlılık oranı, 2011 yılında satış hasılatının yüzde 30,7 oranında artmasına rağmen, dönem kar ve zarar toplamının yüzde 17,9 oranında azalması sonucunda yüzde 3,2'ye geriledi. İkinci 500 özellerdeki satış karlılık oranları, 2009 yılı hariç, genel olarak birinci 500 özellerdeki oranların altında seyrediyor. 2009 yılında ise ikinci 500 özellerde satış karlılık oranı yüzde 5,4 ile birinci 500'deki yüzde 5,2'lik oranın üzerinde olmuş, 2011 yılında ise yüzde 3,2 ile birinci 500 özellerdeki yüzde 4,8'in altında kaldı.
2011 yılında satış karlılığında olduğu gibi aktif karlılığında da bir önceki yıla göre düşüş bulunuyor. İkinci 500 kapsamındaki özel kuruluşlarda 2010'da yüzde 5 olan aktif karlılığı 2011'de yüzde 3,5'e geriledi.
İkinci 500 özellerde ekonomik karlılık oranı 2010'da yüzde 14,9 iken, 2011'de yüzde 15 ile fazla değişmedi. Bu oran, birinci 500 özellerdeki yüzde 14,2'lik oranın bir miktar üzerinde bulunuyor.
Varlık devir hızına bakıldığında 2011 yılında ikinci 500 özellerde satış karlılık oranı düşerken, varlık devir hızı küçük bir artış gösterdi. Bunun en önemli nedeninin, satış hasılatındaki artışın, toplam varlıklardaki artıştan yüksek olmasından kaynaklandığı bildirildi. İkinci 500 kapsamındaki özel kuruluşlarda varlık devir hızı yıllardır birinci 500 özellerin altında seyrediyor. Birinci 500 özellerde varlık devir hızı 1,20'den 1,34'e yükselirken, ikinci 500'deki özellerde de 0,97'den 1,08'e çıktı. Küçük ve yetersiz olsa da varlık devir hızının artması olumlu bir gelişme olarak görülüyor.
Katma değer verimliliğindeki olumsuzluk
Net katma değerin faktör gelirlerine göre dağılımına bakıldığında, ikinci 500 özellerde 2010'da yüzde 61,6 olan maaş ve ücretlerin payı, 2011'de yüzde 60,5'e, milli gelir anlamında karın payı yüzde 27,3'den yüzde 25,1'e gerilerken, ödenen faizlerin payı yüzde 11,1'den yüzde 14,4'e yükseldi. Net katma değerin satış hasılatı oranına bakıldığında, ikinci 500'de 1997 yılında satış gelirleriyle yüzde 19,9 oranında net katma değer yaratılırken, bu oran 2008'de yüzde 11,4'e geriledi. 2009'da yüzde 16,7, 2010'da yüzde 15,3 olan bu oran, 2011'de ise 14'e geriledi. Aynı oran, birinci 500'de biraz daha düşük bir seyir içinde bulunuyor.
Raporda, net katma değer/satışlar oranının gerilemesinin, katma değer verimliliğinde olumsuzluğa işaret ettiğini belirtilerek, dünyada katma değeri yüksek ürünlere yönelmek, daha fazla katma değer yaratmak giderek daha önemli hale gelirken, İSO birinci ve ikinci 500 özellerde net katma değer/satışlar oranının giderek küçülmesinin düşündürücü olduğu kaydedildi.
|
