|
İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) gerçekleştirdiği ''Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu'' listesinin 2011 yılı sonuçları, Yönetim Kurulu Başkanı Tanıl Küçük tarafından düzenlenen basın toplantısıyla açıklandı. Listede üretimden satışlarda TÜPRAŞ ilk sırada yer alırken, TÜPRAŞ'ı Ford Otomotiv ve Oyak Renault takip etti. En büyük 100 şirket arasında 8 kamu kuruluşu yer aldı.
İlk 5'te TÜPRAŞ'ı, Ford Otomotiv, Oyak-Renault, Elektrik Üretim AŞ (EÜAŞ) TOFAŞ takip etti. Sıralamada ilk 10'da yer alan diğer şirketler ile sırasıyla Arçelik, Ereğli Demir ve Çelik, İskenderun Demir Çelik, İÇDAŞ ve Aygaz oldu.
En büyük 100 şirket arasında 8 kamu kuruluşu yer alırken, bunlar EÜAŞ, Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu, Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğü, Soma Elektrik Üretim ve Ticaret AŞ olarak sıralandı.
İSO'nun ''Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu'' listesinde ilk 100 içerisinde yer alan yapı sektörü firmaları; Arçelik, Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları, İskenderun Demir ve Çelik, Vestel, BSH Ev Aletleri, Kroman Çelik Sanayii, Borçelik Çelik Sanayii, Tosçelik Profil ve Sac Endüstrisi, Vestel Beyaz Eşya, KARDEMİR Karabük Demir Çelik, Bosch, İzmir Demir Çelik Sanayi, Yazıcı Demir Çelik, Borusan Mannesmann, Yıldız Entegre Ağaç Sanayii, Kastamonu Entegre Ağaç Sanayii, Siemens, Ege Çelik Endüstrisi Sanayii, Akçansa Çimento, Boytaş Mobilya, ÇİMSA Çimento, Noksel Çelik Boru Sanayi, Yeşilyurt Demir Çelik ve Özkan Demir Çelik Sanayi şeklinde sıralandı.
İSO 500'ün üretici fiyatlarla yarattığı brüt katma değerin Türkiye GSYH içindeki payı, 2011 yılında ise 0,3 puan azalarak yüzde 9'a geriledi. 2001 yılında yüzde 8 olan bu oran 2002'de yüzde 10,8'e yükselerek en yüksek değerine ulaşmış, 2009'da yüzde 8,6'ya düşerken, 2010'da nispi bir artış göstererek yüzde 9,3'e yükselmişti.
2011 yılında İSO 500 kapsamındaki özel kuruluş sayısı 487, kamu kuruluşu sayısı 13 olurken, kamu kuruluşlarının sayısında azalma görüldü ve kamunun İSO 500'ün ekonomik büyüklükleri içindeki payı küçüldü. Kamu kuruluşlarının İSO 500 üretimden satışları içindeki payı 1982'de yüzde 49 iken, bu oran 2011'de yüzde 5,9'a geriledi.
Geçtiğimiz yıl İSO 500'deki sanayi kuruluşlarında toplam üretimden satışlar cari fiyatlarla yüzde 27, sabit fiyatlarla ise yüzde 13,1 oranında arttı. Bu artışların, 2010 yılındaki yüzde 21,8 ve yüzde 14,7'lik artışlara kıyasla elde edilmesi dikkati çeken bir unsur olarak göze çarpıyor.
Özel kuruluşlarda ise 2011'de üretimden satışlar cari fiyatlarla yüzde 29,4, sabit fiyatlarla yüzde 15,2 oranında artış gösterdi.
En fazla kar eden kuruluşlar
Araştırmaya göre, 2011 yılında en fazla kar eden sanayi kuruluşu 1 milyar 792 milyon 792 bin 942 lira ile TPAO oldu. TPOA 2010 yılında ikinci sırada yer almıştı. En fazla kar eden kuruluşlar arasında Elektrik Üretim AŞ (EÜAŞ) ikinci sırada yer alırken, vergi öncesi dönem karında ilk iki sırayı açık ara ile kamu kuruluşları aldı. Üçüncü sırada TÜPRAŞ, dördüncü sırada Eti Maden İşletmeleri, beşinci sırada Ereğli Demir ve Çelik, altıncı sırada Ford Otomotiv, yedinci sırada Ülker Bisküvi, (sekizinci sırada şirket ismi belirtilmedi), dokuzuncu sırada Philsa Philip Morris ve onuncu sırada ise Tüprag Metal yer aldı.
En fazla kar eden ilk 10 kuruluş arasında 3 kamu kuruluşu bulunurken bu sayı 2010'a göre bir adet azaldı.
İhracatın şampiyonu TÜPRAŞ
Son yıllarda olduğu gibi 2011 yılında da İSO 500 kapsamında en fazla ihracat yapan ilk on kuruluşun tamamı özel sektör kuruluşları oldu.
İhracatta 2010 yılında ikinci olan TÜRPAŞ, 2011 yılında 4 milyar 245 milyon 426 bin dolar ile ilk sıraya yükseldi. İkinci sırada ise Ford Otomotiv, üçüncü sırada Oyak-Renault yer aldı. Dördüncü sırada Tofaş, beşinci sırada Arçelik, altıncı sırada Vestel Elektronik, yedinci sırada Toyota Otomotiv, sekizinci sırada OMV Petrol Ofisi, dokuzuncu sırada İçdaş ve onuncu sırada Petkim yer aldı.
2011 yılında, 500 Büyük Sanayi Kuruluşu'nun ihracatı bir önceki yıla göre yüzde 17,8 oranında arttı. Aynı yılda Türkiye ihracatındaki artış oranı ise yüzde 18,5 olmuştu. 2011 yılında İSO 500'ün ihracatında ilk sırada, yüzde 25,3'lük payla taşıt araçları sanayi yer alırken, ihracatta lider durumda olan taşıt araçları sanayi ihracatı bir önceki yıla göre yüzde 14,7 oranında artış sağladı. İhracatta ikinci sırada yüzde 19,8'lik pay ile ana metal sanayi yer aldı. Bu sektör 2010 yılında yüzde 17,7'lik payla dördüncü sırada iken, 2011 yılındaki ihracat artışı yüzde 31,7 olarak gerçekleşti. 2011 yılında üçüncü sırada ise yüzde 17,8 pay ile kimya, petrol ürünleri, lastik ve plastik sanayi yer aldı. Bu sektörün ihracat artış oranı yüzde 16,2 oldu.
Kar eden azaldı, zarar eden arttı
2011 yılında İSO 500'de kar eden kuruluş sayısı 380, zarar eden kuruluş sayısı ise 120 iken, 2010'da ise İSO 500 kapsamında kar eden kuruluş sayısı 434, zarar eden kuruluş sayısı 66 düzeyindeydi. Geçtiğimiz yıl kar eden kuruluş sayısı 2010'a göre 54 kuruluş, kriz öncesine, 2007 yılına göre 70 kuruluş azaldı. 2010'da zarar eden kuruluş sayısının 66 olduğu gözönüne alındığında, 2011'de bu sayının neredeyse ikiye katlandığı dikkati çekiyor.
İSO genelinde 2010 yılında yüzde 7,6 olan satış karlılık oranı, 2011'de yüzde 5,6'ya geriledi. Özellerde ise bu oran 2011'de dönem kar ve zarar toplamındaki düşüşün etkisiyle yüzde 5,9'dan yüzde 4,8'a indi.
Toplam borçlar yüzde 20,1 arttı
2011 yılında İSO 500'de toplam borçlar yüzde 20,1 oranında artış gösterirken, özel kuruluşların borçları yüzde 26,6 arttı, kamu kuruluşlarında ise yüzde 38,3 düştü. Özel kuruluşlarda borç artışının daha yüksek olması, kurlardaki yukarı doğru hareket nedeniyle dış borcu olan kuruluşların TL karşılığı borçlarının artmasından kaynaklandığı belirtildi.
2011 yılında İSO 500 genelinde özkaynak toplamı yüzde 7,9, özel kuruluşlarda yüzde 7,2 ve kamu kuruluşlarında yüzde 10,4 oranlarında artış gösterirken, aktif toplamı İSO 500'de yüzde 14,1, özel kuruluşlarda yüzde 17,8 oranlarında arttı, kamu kuruluşlarında ise bu oran yüzde 5,8 azaldı.
Net katma değer yüzde 9,4 artış gösterdi
Net katma değer ise İSO 500 genelinde cari fiyatlarla yüzde 9,4'lük artış gösterdi, sabit fiyatlarla ise yüzde 1,8 oranında geriledi. Özel kuruluşlardaki artış ise cari fiyatlarla yüzde 19,1 sabit fiyatlarla yüzde 6,9 oranlarında gerçekleşti. Brüt katma değerlere bakıldığında da temel fiyatlarla brüt katma değer İSO 500 genelinde cari fiyatlarla yüzde 10,1 artarken, sabit fiyatlarla yüzde 1,2 oranında geriledi. Özel kuruluşlardaki artış ise cari fiyatlarla yüzde 17,8, sabit fiyatlarla yüzde 5,7 oranlarında gerçekleşti. Üretici fiyatlarıyla brüt katma değer ise İSO 500 genelinde cari fiyatlarla yüzde 13,4, sabit fiyatlarla yüzde 1,8 oranında büyüdü. Özel kuruluşlarda da artış cari fiyatlarla yüzde 18,4, sabit fiyatlarla yüzde 6,3 oldu. Kamuda ise yüzde 26,3 ve yüzde 33,9'luk düşüşler görüldü.
Çalışan sayısı yüzde 4,3 arttı
2011 yılında İSO 500 genelinde çalışan sayısı bir önceki yıla göre yüzde 4,3 oranında arttı. Bu oran özel kuruluşlarda yüzde 5,1 oranında artarken, buna karşılık kamu kuruluşlarında yüzde 1,3 azalış gözlendi. Çalışan yoğunluğunun 2003'ten itibaren azalış trendi içinde olduğu dikkati çekerken, özel kuruluşlarda 2011 yılında bu yoğunluk 1,3 ile en düşük seviyesine geriledi. Geçmiş yıllarda olduğu gibi 2011 yılında ilk 50 kuruluşun İSO 500 içindeki ağırlığı istihdam hariç, diğer tüm göstergelerde oldukça yüksek düzeylerde gerçekleşti.
2011 yılında ilk 50 kuruluş üretimden satışlardan yüzde 49 oranında pay alırken, bu oran üretici fiyatlarıyla brüt katma değerde yüzde 50,8, dönem kar ve zarar toplamında yüzde 51,3, ihracatta yüzde 52,2, çalışan sayısında yüzde 29,5 oldu. Geçen yıl 2010'a göre ihracat hariç diğer göstergelerde ilk 50 kuruluşun payı azaldı.
140 yabancı sermaye paylı kuruluş
İSO 500'de 2007 yılında 143 olan yabancı sermaye paylı kuruluş sayısı 2008'de 148'e, 2009'da 153'e yükselirken, 2010'da 148'e, 2011 yılında ise biraz daha azalarak 140'a geriledi. 2011'de 140 yabancı sermaye paylı kuruluşun İSO 500 üretimden satışları içindeki payı yüzde 31,1 iken, bu oran üretici fiyatlarıyla brüt katma değerde yüzde 35,4, dönem kar ve zarar toplamında yüzde 32,8, ihracatta yüzde 45,4 ve çalışanlar sayısında yüzde 31,1 oldu.
|
