"Suriçi ve 33 Medeniyet Haritadan Siliniyor"

Diyarbakır Suriçi'nde 2015'te 'kentsel dönüşüm' adı altında başlatılan yıkım çalışmaları sürerken, Sur' halkı Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) koruması altındaki tarihi Sur İçi başta olmak üzere bölgenin geri dönülemeyecek şekilde tarihi dokusunu kaybettiğini söylüyor.

Bianet'ten Pınar Tarcan'ın haberine göre, Türkiye Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Mimarları Odası Yönetim Kurulu Üyesi Herdem Doğrul, Sur'daki yıkımla ilgili son gelişmeleri anlattı.

Mimarlar Odası'nın Diyarbakır şubesi yetkililerinden Herdem Doğrulu, "Yıkılan bu yapıların 87'si tescilli, 247'si ise tescile değer görülen yapılar."

"Başından beri büyük bir hukuksuzluk içinde yürütülen yıkım çalışmaları, yıkılan tescilli yapı sayısından da okunabiliyor. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu, yani devletin kendi kurumu tarafından tescillenmiş olan Suriçi sokak dokusu ve yapıları, bu kurum işlevsizleştirilerek birer birer yıkılıyor.

"Hiçbir yasaya dayanmayan, hiçbir şekilde hukuki bir gerekçesi yaratılamayan bu yıkım maalesef ki 2 yıldır durdurulamıyor. Koruma Kurulu yıkılan tescilli yapı sayısını bilmiyor, alanda bir tespit çalışması yapmış değil. Yapılan itirazlar, açılan davalardan da henüz bir sonuç alınabilmiş değil.

"33 medeniyetinin mirası siliniyor"

"Hevsel Bahçeleri'nin oluşumundan bugüne yaklaşık 7 bin yıllık bir tarihle kesintisiz bir yaşamın kaynağı ve mekânı olduğu biliniyor. Bununla birlikte 33 medeniyetin ev sahipliğini yapmış olan Suriçi bu 33 medeniyetin izleriyle, tarihsel ve kültürel birikimiyle kendisini bugüne kadar taşımış, yaşanan bütün kaotik süreçlere rağmen özgün sokak dokusunu ve kültürel kodlarını günümüze ulaştırmış bir kenttir.

"Revize planla sokak dokusu kaybolacak"

"Aralık 2016 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 2012'de hazırlanan Suriçi Koruma Amaçlı İmar Planı ile ilgili revize kararı aldı. Planda yapılan değişikliklere bakıldığı zaman da görüyoruz ki değiştirilen maddelerin en temel gerekçesi olarak 'güvenlik' öne çıkmakta. Revize planda, Suriçi'nde 6 adet karakol yapımı, yol genişletilmesi gibi değişiklikler mevcut.

"Örneğin Tahir Elçi'nin katledildiği Yenikapı Sokak (Dört Ayaklı Minare Sokağı), revize planda Yenikapı Caddesi olarak geçiyor. Temelde inşa edilecek karakolları birbirine bağlayacak ring yolu olarak kurgulanan bu sokak genişletmesi, Suriçi'nin kentsel sit olarak tescilini sağlayan sokak dokusunun kaybolmasına neden olacağı gibi, bu sokakların bulunduğu alanlarda da 59 adet tescilli yapının yıkılmasına neden olacak ki mevcutta zaten yıkılmış durumdalar.

Yeni Yapılara Madde Madde Eleştiriler:

Mimarlar Odası Diyarbakır Şubesi'nin yeni yapılarla ilgili eleştirileri ise şöyle:

*Koruma Amaçlı İmar Planı'na (KAİP) göre özellikle yapıların sokak cephelerinde var olan geleneksel özelliklerin korunmasını sağlayacak önlemler alınacaktır. Sokakların kültürel değerini öne çıkaran özgün sokak döşemesinin bulunduğu alanlar korunmalı ve yeni yapılarda avlu duvarlarının özgün malzeme ve örme tekniğine uygun biçimde yapılması gerekirken, dikkate alınmadığı ve kesme bazalt taş ile avlu duvarının kaplandığı görülmüştür.

*Sur'un çıkmaz sokakları dokunun önemli bir özelliği olduğundan korunmalıdır ancak böyle bir özen gösterilmemektedir.

*Parselde var olan avlular, avlu duvarları, zemin kaplamaları, merdivenler, kapılar, havuzlar ve kuyuların da korunmasını öngörmektedir ancak böyle bir koruma anlayışı görülmemektedir.

*Her parselde 1 adet cumba olmalıyken, yeni yapılan evlerde çok sayıda cumba yapıldığı görülmüştür.

*Dar sokaklarda mahremiyet gereği, cumbanın sağ ve solunda pencere olması gerekirken yeni yapılan evlerde cumbanın ön cephesine de pencere yapıldığı görülmüştür.

*Pencereler kemerli ve kemerlerin de üst noktasında kenet taşı olmalıyken yeni evler kaplama bazalt olduğundan kenet taşları yapılmamıştır.

*Şu an yapılan evlerde bodrum kat olmamalıyken yeni evlerde bodrum kat yapılmıştır.

*Parsel sınırı korunmalıyken yeni evlerde parsel sınırı düz geçilmektedir yani parsel sınırı yer yer korunmamaktadır.

*Avlu sınırı korunmalıyken yeni planlarda yer yer avlular küçültülmektedir.

*Korunması gereken avlulardaki ağaç, havuz ve kuyular gibi, dokunun önemli ögeleri ortadan kaldırılmıştır.

*Eski Diyarbakır evlerinde Avlu giriş kapısı üstünde markiz bulunurken yeni evlerde yapılmamıştır.

*EskiDiyarbakır evlerinin damında parapet bulunmazken yeni yapılarda parapet yapılmaktadır.

*Eski evlerde killi toprak olan dam döşemesi, KAİP'e göre ya aynı malzeme olmalı ya da uygun bir malzeme kullanılmalıyken, yeni yapılarda damın döşemesi betonarme yapılmakta ve üstü bazalt ile kaplanmaktadır.