Kamu Kaynaklarından Elektrik Şirketlerine Milyarlar Aktarıldı

Özel elektrik şirketlerine kamu kaynaklarından destekler dolar esaslı ödemelerle artarak sürüyor. Elektriğin piyasa toptan satış fiyatı 30-35 kuruş fakat yenilenebilir enerji kaynağına dayalı özel santrallere, ürettikleri her kilowatsaat (Kwh) elektrik için 7,3 Cent, yaklaşık 55 kuruş ile 13,1 Cent yaklaşık 100 kuruş ödenecek.

BirGün’de yer alan habere göre; TMMOB Makina Mühendisleri Odası (MMO) Başkanı Yunus Yener, kamu kaynaklarının özel elektrik şirketlerine aktarımı ile ilgili bir açıklama yayımladı.

Açıklamada ülkenin gerek enerji arzı, gerekse elektrik üretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının payının artması hususunun MMO tarafından savunulduğu vurgulandı.

Yenilenebilir enerji kaynaklarının payının artmasıyla ilgili yasal düzenleme 2005 yılında yapıldı. Ancak TL üzerinden değil yabancı para birimleri ile tanımlanan maddi destekler 2011’den itibaren uygulamaya başlandı.

MMO’nun açıklamasında bu ayrıcalıktan yararlanan tesislerin sayısının hızla arttığına dikkat çekildi: “Bugün kurulu güçleri 21 bin 877 Megawatt (MW) olan 818 santral ürettikleri elektriği 55-100 kuruştan kamuya satmaktadır. Eğer tesiste yurt içinde imal edilmiş ekipmanlar kullanılmış ise maddi destekler daha da artmaktadır. Bu ayrıcalıktan yararlanamayan şirketlerin piyasaya satış fiyat ise 30-35 kuruş/kWh’dir.”

Öte yandan küçük ve verimsiz tesislere destek olmak amacıyla çıkarılan Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması’nın (YEKDEM), daha sonra bazı özel şirketleri ve büyük kapasitede rezervuarlı HES’leri kollama aracı olarak kullanıldığına değinildi: “Bugün 100 MW’den büyük kapasiteli tesislerin YEKDEM kapsamındaki kurulu güçteki payı yüzde 29,2 olup, 50 MW’den büyük olanlar ise kurulu gücün yarısıdır. Desteğe ihtiyaç duyabilecek 10 MW’den küçük tesisler ise YEKDEM kurulu gücü içinde ancak yüzde 3’lük bir paya sahiptir.”

YEKDEM’den yararlanan şirketlere; 2018’de 26 milyar TL, 2019’da 38 milyar TL, 2020 Ağustos ayına kadar 33 milyar TL kamu kaynaklarından aktarıldı. Bu tutar elektrik tüketicilerinin faturalarına yansıtıldı.

MMO tarafından yapılan açıklamada YEKDEM uygulamasından 2020 sonuna kadar devreye girecek tesislerin yararlanması öngörülmüşken 18 Eylül tarihli Cumhurbaşkanlığı Kararı ile bu süre 30 Haziran 2021 tarihine kadar uzatıldığına dikkat çekildi. Açıklamada ayrıca EPDK Temmuz 2020 İlerleme Raporu’na göre yatırım gerçekleşme oranları yüzde 70’in üzerinde olan 2 bin 100 MW kurulu güçteki santrallerin da devreye girmeleri halinde özel şirketler on yıl boyunca bu pastadan yararlanacağına değinildi.

MMO Başkanı Yunus Yener açıklamasında şunlara yer verdi: “Bazı yöneticilerin yurttaşlara alaycı bir dille “maaşlarınızı dolar/avro üzerinden mi alıyorsunuz” diye sordukları unutulmadı. Oysa YEKDEM’de uygulamaların gözden geçirileceği ve ödemelerin TL üzerinden yapılacağı vaatleri hatırlarda olmasına rağmen uygulama değişmemiştir.

Özetle haksız bir kazanç kapısı olan YEKDEM gözden geçirilmeli, kapsamı daraltılmalı, küçük tesisler desteklenmelidir. Yenilenebilir enerji ekipmanlarında yerli tasarım ve üretimi geliştirmek için imalatçıları doğrudan destekleyen yeni bir mekanizma kurulmalıdır. Özel şirketlere aktarılan kamu kaynakları enerji yoksullarına ayrılmalı, işten atılan, işyeri kapanan, iş bulamayan, elektrik, su, doğalgaz, telefon, internet faturalarını ödeyemeyen yurttaşlara karşılıksız maddi destek sağlanmalıdır.”