|
strong>Tam bu noktada Genel Seçim döneminde İzmir için gündeme gelen "35 İzmir 35 Proje" çalışmasını sormak isterim. Sizce söz konusu projeler kentin mevcut planlarına uyum gösteriyor mu?
Plan ve proje çalışmaları bir arada giden çalışmalardır. Dolayısıyla bir projenin gerçekten bir proje niteliğine sahip olması için, bir plan kararı olarak gelmesi ve bu kararı uygulama etaplarına kadar tanımlayan bir dizi etüdlerinin yapılmış olması gerekir. Söz konusu projelerin büyük çoğunluğunun etüdleri yapılmış değildi.
Tabii bu çok yakın bir dönemin fenomeni… Aslında İzmir’in kentleşme sorunları ve tarihi ile ilgili bir soruya cevap verirken "35 İzmir 35 Proje" çalışmasını referans vermek çok doğru değil. Ancak söz konusu "hediye proje dağıtma" durumu ya da "büyük ölçekli kentsel proje müjdeciliği" ilk defa bu Genel Seçimlerde rastladığımız bir fenomen oldu. Daha önceki genel seçimlerden alışageldiğimiz durum daha çok tapu dağıtımlarını, büyük ölçekli sanayi tesislerinin kurulmasını, büyük kalkınma projelerini kapsıyordu. Bunlar genellikle ülkenin geneline hitap eden ve üretim sektörü üzerinden giden vaatlerdi. Bu dönem, doğrudan kentlere yönelik vaatleri kapsayan, sanki belediye başkanı seçiyormuşuz gibi bir çeşit "kentsel proje hediyeleriyle" milletvekili adaylarını seçtiğimiz bir dönem oldu. Bu stratejinin başarılı olup olmadığını bundan sonraki süreçte kamuoyu takdir edecektir.
Biz, Şehir Plancıları Odası İzmir Şubesi olarak, "35 İzmir 35 Proje"ye dair bir rapor yayınladık. Söz konusu projeler, belli başlıklar altında yer alıyordu ve bu kentte tartışılmış olan ve bu kent için uygun olmadığı düşünülen projeleri de kapsıyordu. "Bu projelerin kendisi İzmir için faydalı mıdır?" sorusunu olumlu bir şekilde yanıtlayamıyoruz açıkçası. Çünkü uzun yıllarca hazırlanmış, önemli kaynak aktarılmış, araştırmaları yapılmış Nazım Planlar mevcut. Planlamanın kendisini, bir sorun çözme amacı olarak tanımlayabiliriz. Dolayısıyla söz konusu planlar, kentin belli sorunlarını çözmeye yönelik belli aşamaları da içeren planlardır. Bununla birlikte bahsettiğimiz projelerin planlar ile uyumlu olması beklenir. "Hediyeler" ile yerel yönetimler tarafından "kentin anayasası" olarak tariflenen unsurun bir uyum içerisinde olması gerekirdi ancak, maalesef bu iletişimin uyumlu olmadığını gördük. Örneklerini de yaşıyoruz; Konak Tüneli Projesi ve Tüp Geçit Projesi gibi.
Son dönemlerde İzmir için gündemde olan projelerin benzerlerinin İstanbul kenti için de gündeme geldiğini söyleyebiliriz.
Evet, çünkü üretim ekonomisinden çıkıp tamamen sıcak paraya, ticaret sektörüne dayalı bir ülke ekonomisi yaratıyorsanız, bunun temel ticaret mallarından biri arsa ve inşaat sektörü; inşaat işlemlerinin geliştirilmesi ve buna bağlı olarak inşaat işçiliği sayesinde işsizlik oranlarının düşürülmesi bu anlamda gündeme geliyor. İnşaat sektörü elbette çok önemli, yapılanma hareketinin gelişen kentlerimizde özellikle çok ciddi düzeylerde olması gerekiyor.
Ancak bu noktada Türkiye’nin ekonomik yapısı içinde önemli kalemler nereden karşılanıyor diye düşündüğümüzde karşımıza birkaç aşama çıkıyor.
Bunlardan biri; kent merkezlerinde kamu mülkiyetinde bulunan arazilerin ihale edilerek satılması. Bu tür alanların şüphesiz ekonomik bir değeri bulunuyor ama kamu mülkiyetinde bulunan bu arazilerin aynı zamanda ekonomik maliyetle ölçülemeyecek hizmet sunma olanakları da bulunuyor. Bu kaynakların kullanımı ile Türkiye ekonomisi kendini ancak bir dönem idame ettirebilir.
İkinci boyutu; kent içindeki kamu yapılarının satışı. Söz konusu ikinci boyut; tekel binaları, tütün depoları gibi kent içinde kalmış tarihi toplumsal bellek ürünü olan yapıların satılmasını ve bu yapıların iş merkezlerine, alışveriş merkezlerine, ticaret merkezlerine ya da otellere dönüştürülmesini kapsıyor.
Bir diğer boyut; son dönemde yapılmaya başlanan ve özellikle turizm sektörünü etkileyecek olan 'tip dereceleri' düşürülerek belli alanların yapılaşmaya açılması konusu. Bu durum, turizmin kendi kaynağını tüketmesi halini beraberinde getiriyor. Çünkü turistler, söz konusu bölgeleri doğal ve tarihi nitelikleri için tercih ediyor ancak bu bölgelerin doğal yapısını bozacak düzeyde yapılaşmaya açılması yönündeki kararlar turizmin kendi kaynağını tehdit ediyor.
Bir de özellikle İstanbul’da söz konusu olan kent merkezindeki eğitim tesisi alanlarının satılması durumu mevcut.
Bu ekonomik model, sürdürülebilir bir model değil çünkü az önce sıralamış olduğumuz kamu mülkiyetinde bulunan arazi ve yapılar zaman içerisinde tükeniyor. Bu durum da şöyle bir geri dönüşe neden oluyor; söz konusu hizmet sunum alanları, yani kamu mülkiyetindeki araziler, kamunun elinden çıktığı için kamu hizmet sunma ihtiyacı duyduğu anda elinde uygun arazisi bulunmuyor dolayısıyla çok büyük rakamlarda kamulaştırma bedelleri gerekiyor.
Örneğin kent merkezinde bir eğitim tesisi yapmak için kamu arsa bulamadığı takdirde çok ciddi kamulaştırma yapmak durumunda kalıyor. Bunu yapamadığında ise yer seçimi bakımından hiç uygun olmayan alanlara bu hizmeti taşımak durumunda kalıyor. Dolayısıyla bu durum insanların erişim maliyetlerini etkiliyor, arttırıyor. Bizler şehir plancıları olarak ilkokul tesislerini, konut alanlarında, yürüme mesafelerinde planlamaya çalışırız ancak gerçek yaşamda baktığımızda ekonomik modeller nedeniyle bu sistemin uygulanamadığını görüyoruz. Bu, ilkokul tesis alanları üzerinden bir örnek, aynı durum farklı kentsel donatılara ulaşım anlamında da geçerli. İnsanların mahalle düzeyinde erişebilecekleri hizmetleri etkileyecek satış üzerine kurulu bir makro ekonomimiz var.
|
