İstanbul'u Bir de Su Yollarından Gezmeye Ne Dersiniz?

Tarihî ve doğal güzellikleriyle yerli ve yabancı turistleri büyüleyen İstanbul'un artık yepyeni bir gezi güzergahı var: Su yolları... İstanbul Büyükşehir Belediyesi, "Şehrin Merkezinden Suyun Merkezine İstanbul Su Medeniyeti" adlı proje kapsamında su yollarını yakında turizme açacak. İSKİ ve İstanbul Üniversitesi'nin destek verdiği proje ile kentin 500 yıldır hiç durmadan işleyen su sisteminin içindeki su yolları ve su yapıları görülebilecek. Böylece hem alternatif bir gezi güzergahı oluşacak hem de Mimar Sinan'ın kurduğu su sisteminin incelikleri kamuoyunun ilgisine sunulacak. Proje tamamlandığında Turizm Müdürlüğü'nün belirlediği alanları tek başınıza değil, tur operatörleri eşliğinde gezebileceksiniz.

Büyükşehir Belediyesi Turizm Müdürü Tuncer Arabul, İstanbul Araştırmalar Merkezi'nden Prof. Dr. Ahmet Kala, Vakıf Sular Müdürü Adnan Şahin ve İstanbul Üniversitesi'nden projeye katkıda bulunan bazı öğrenciler, iki hafta önce su yollarına bir keşif gezisi yaptı. Sabah saat 10.00'dan akşam 17.00'ye kadar süren gezi Şehzadebaşı Su Terazisi'nde başladı, Belgrad Ormanları'nda II. Mahmud bendinde sona erdi. Bu özel gezinin amacı, proje tamamlandığında 'suyolları turu'nda nasıl bir yol haritası izleneceğini belirlemekti.

İstanbul'un Bizansla başlamış, Osmanlı ile mühendislik harikasına dönüşmüş tarihi su yolları ve yapılarını bir bilenden dinleyerek gezmek başka bir şey. Suyun şehre ulaşmasını sağlayan binlerce kemer, sarnıç, galeri, maksem (suların çeşmelere dağıtıldığı yerler), havuz, bend, lüle odası (şehre suyun ne kadar verileceğinin ayarlandığı yer) ve çeşmelerin görüleceği gezide ilk istikamet Fatih'teki Bozdoğan kemeriydi. Birçoğumuz İstanbul ile özdeşleşen bu yapının içinden halen su geçtiğini bilmiyor. İstanbul'un üçüncü ve dördündü tepelerini birbirine bağlayan kemerin işlevi, Unkapanı'ndan Yenikapı'ya uzanan derin vadinin üzerinden suyu geçirip saraya ve halka ulaşmasını sağlamakmış. Aynı zamanda Süleymaniye su yollarının da son durağıymış.

Bozdoğan kemerinden sonra istikamet, belki önünden defalarca geçip fark etmediğimiz Beyazıt'taki Şehzadebaşı su terazi ile Damat İbrahim Paşa Sebili ve Çeşmesi. Su terazisi, suyun basıncını ayarlamak için kullanılıyor. İstanbul'un mimarisinde önemli bir yeri olan bu terazilerinin 30'u ayakta. Damat İbrahim Paşa sebili ve çeşmesinin ise bugün büyük bir kısmı yol altında kalmış. Sebil, büfe olarak kullanılıyor.

Sarnıç deyince aklımıza Sultanahmet'teki Yerebatan Sarnıcı gelir ilk önce. Turistlerin akın akın ziyaret ettiği en popüler tarihi mekanlarımızdan biridir burası. 'Suyolları turu'nda ise Edirnekapı Sarnıcı gibi hiç bilminmeyen yerler var. 1868'de inşa edilen yapı, Edirnekapı'daki İSKİ'nin bahçesinde yer alıyor. Logar kapakları açılarak merdivenlerle indiğimiz tarihi mekan, adeta bir Ortaçağ kentinin caddelerini andırıyor. Burası da proje kapsamında onarılıp ses ve ışıklar ile gezilecek bir yer haline getirilecek.

Haritadaki başka bir yer ise Eğrikapı Maksemi... Bentler bölgesinden tarihî yarımadaya gelen Kırkçeşme Suları, bu maksemde şehrin isale hatlarına taksim ediliyor. Maksemin tarihi hakkında çeşitli kitabeler var ancak hiçbiri net bir tarih ve kimin yaptığına dair bilgi vermiyor. Halen restorasyonu devam eden yapının içinde bir de çeşme mevcut ve güzel bir avlusu var.Hamidiye Pompa İstasyonu da oldukça ilginç... Bu yapı yıllarca, Kâğıthane bölgesindeki 40 farklı maslaktan gelen suyun, buharlı pompa makineleriyle Balmumcu ve Beşiktaş'a ulaşmasını sağlamış. Yakında ise Cendere Su Medeniyeti Müzesi olarak açılışı yapılacak.

Tarihî yarımadadan sonraki rota, Kemerburgaz ve Belgrad Ormanları'ndaki Mimar Sinan eseri yapılar. Uzunkemer, Eğrikemer, Güzelcekemer, Mağlova Kemeri bu yapılar arasında. Halen içlerinden su geçen bu kemerleri tek tek çıkıp gezmek, içinden yürümek zaten gezinin en önemli kısmını oluşturuyor. Mağlova kemeri bir mühendislik harikası. Haliyle buranın projedeki yeri de farklı. Kemeri ve kemerin üzerinde bulunduğu Alibeyköy Barajı'nın görülebileceği seyirlik bir alan yapılacak. Bir de teleferik planlanıyor. Belgrad Ormanları'nda Kırkçeşme su sisteminin parçası olarak yapılan bendler, gezinin son durağıydı. Hepsinin dıştan görüşü istinad duvarını andırsa da üstüne çıktığınızda oturup saatlerce ormanın yeşilliğine kendinizi bırakmamak elde değil. Turizm Müdürlüğü'de bu yüzden bendlerin görülebileceği bir seyirlik yapmak için kolları sıvamış.