|
Sibirya'nın Baikalsk kasabasında bulunan eski kâğıt
fabrikası, ağaç kütüklerini devasa iplik makaralarına benzeyen karton
tomarlarına dönüştürüyor. Burada çalışan Eduard Merhulov
buradan sadece maaşını değil gelecekle ilgili umutlarını da alıyor. Onun gibi
orta yaşlı bir işçi için yeni Rusya'da hâlâ hayat var. Karısı, kayınbiraderi ve
komşularının çoğu burada çalışıyor ve onlar da aynı şekilde hissediyor.
Merkulov, "Burada başka bir şey yok. Fabrika olmasaydı ne yapardık bilmiyorum"
diyor. Ancak fabrika can çekişiyor ve onlar burada çalışan son nesil olabilir.
Fabrika kapanırsa 15 bin kişilik nüfusu olan kasabaya ne olacak?
Sovyetler Birliği yönetimi altında komünistler, yıllar
boyunca uçsuz bucaksız bu topraklarda Baikalsk'a benzer birçok kasaba kurdu.
Ücra bir yere bir baca konduruluyor ve binlerce insan o bölgeye taşınıyordu. Bu
strateji, Sovyetler Birliği'nin modernizasyonu için itici bir güç oluşturmuş
olabilir ancak yeni Rusya için bunlar büyük bir baş ağrısı. Bu geniş topraklarda
tek bir fabrikaya bağımlı birçok yerleşim yeri var. Dünyanın en eşsiz doğa
harikalarından biri olan Baykal Gölü'nün kıyısındaki bu
fabrika, 2008 sonunda kapatıldı ve geçen Ocak'ta Kremlin'in emriyle tekrar
açıldı. Fabrika, 1960'lı yılların ortasında inşa edildi ve Sovyetlerin
dağılmasından sonra özelleştirildi. Sadece endüstriyel bir kalıntı değil aynı
zamanda çevre için de bir tehdit oluşturuyor. Fabrikada, kurulduğunda bile
modası çoktan geçmiş olan Sovyet dönemi teknolojisi kullanılıyor. Er ya da geç
elden geçmesi ya da kepenklerinin indirilmesi gerekiyor. Fabrikada çalışan 2 bin
kadar işçi veya ebeveynleri zamanında komünist yetkililerin iş garantisi
vermeleri yüzünden buraya taşınmış.
Her ikisi de 40'lı yaşlarında olan Merkulov ve karısı Yelena, 1980'lerde işe
girmiş. Fabrika zamanında Merkulov çiftini arada tatile gönderirmiş ve iki odalı
evlerini temin etmiş. Merkulov, "Sovyet döneminde hayat daha iyiydi. İstikrar
vardı. Maaşımızı alıyorduk ve mağazalardaki fiyatlar artmıyordu" diye anlatıyor.
Küresel ekonomideki yavaş büyümenin Rusya'nın enerji gelirlerini azalttığı bir
dönemde ülke genelindeki tek fabrikalı kasabalarda yaşayan yüz binlerce işçinin
durumu, hükümetin en önemli sorunları arasında. Baikalsk fabrikası zarar etmesi
ve çevre kanunlarını ihlal ettiği yönünde şikâyetler yüzünden çok zor durumda.
Klor, ağır metaller ve kanser yapıcı diğer kimyasallardan oluşan atıklarını göle
bırakıyor.
Fabrika kapatıldığı zaman tüm kasaba şok geçirmişti. Baikalsk'taki durum
oldukça sıradan. Ekonomik krizin başlamasından bu yana Rusya genelinde, tek bir
fabrikanın etrafında inşa edilmiş "monokasabalarda" huzursuzluklar çıkmaya
başladı. Çevreciler, hükümetin bu tip yerleşim yerlerinde alternatif istihdam
kaynakları yaratması gerektiğini söylüyor. Baykal Gölü'nün ülkedeki en görülmeye
değer yerlerinden olduğunu ve Baikalsk'ın turizm potansiyelinin çok yüksek
olduğunu belirtiyorlar.
Ancak kasabada yaşayanlar fabrikaya o kadar bağımlı ki başka bir işte
çalışmayı düşünemiyorlar bile. Uzun zamandır fabrikanın kapanması için kampanya
yapan Baykal Çevresel Dalga isimli çevre grubundan
Natasha Podkovyrova, "Bir şehirde büyük bir fabrika olduğu
zaman, insanlar onu bir sembol olarak görüyor. Eve ekmek götürebileceklerinin
sembolü. Burada yaşamayanlar için fabrika kirlilik ve sersemliğin sembolü"
diyor. Kremlim, Baikalsk gibi yerlerdeki sosyal huzursuzluğu görünce beklenmedik
bir şekilde fabrika yetkililerinin onayıyla fabrikayı açtı. Çevre kirliliği
kanunlarından muaf tutulunca da maliyet düştü. Çevreciler hayal kırıklığına
uğrarken kasabalılar sevindi. Ancak işçiler kısa süre içinde maaşlarının
kesintiye uğrayacağını ve fabrikanın geleceğinin belirsiz olduğunu öğrendi.
Şimdilik işlerine dört elle sarılmış durumdalar. Merkulov, "Bana hâlâ ihtiyacı
olduklarına inanmak istiyorum. Kimse ihtiyaç duymazlarsa nasıl yaşarız ki?"
diyor.
|
