Sibirya'nın Baikalsk kasabasında bulunan eski kâğıt fabrikası, ağaç kütüklerini devasa iplik makaralarına benzeyen karton tomarlarına dönüştürüyor. Burada çalışan Eduard Merhulov buradan sadece maaşını değil gelecekle ilgili umutlarını da alıyor. Onun gibi orta yaşlı bir işçi için yeni Rusya'da hâlâ hayat var. Karısı, kayınbiraderi ve komşularının çoğu burada çalışıyor ve onlar da aynı şekilde hissediyor. Merkulov, "Burada başka bir şey yok. Fabrika olmasaydı ne yapardık bilmiyorum" diyor. Ancak fabrika can çekişiyor ve onlar burada çalışan son nesil olabilir. Fabrika kapanırsa 15 bin kişilik nüfusu olan kasabaya ne olacak?
Sovyetler Birliği yönetimi altında komünistler, yıllar boyunca uçsuz bucaksız bu topraklarda Baikalsk'a benzer birçok kasaba kurdu. Ücra bir yere bir baca konduruluyor ve binlerce insan o bölgeye taşınıyordu. Bu strateji, Sovyetler Birliği'nin modernizasyonu için itici bir güç oluşturmuş olabilir ancak yeni Rusya için bunlar büyük bir baş ağrısı. Bu geniş topraklarda tek bir fabrikaya bağımlı birçok yerleşim yeri var. Dünyanın en eşsiz doğa harikalarından biri olan Baykal Gölü'nün kıyısındaki bu fabrika, 2008 sonunda kapatıldı ve geçen Ocak'ta Kremlin'in emriyle tekrar açıldı. Fabrika, 1960'lı yılların ortasında inşa edildi ve Sovyetlerin dağılmasından sonra özelleştirildi. Sadece endüstriyel bir kalıntı değil aynı zamanda çevre için de bir tehdit oluşturuyor. Fabrikada, kurulduğunda bile modası çoktan geçmiş olan Sovyet dönemi teknolojisi kullanılıyor. Er ya da geç elden geçmesi ya da kepenklerinin indirilmesi gerekiyor. Fabrikada çalışan 2 bin kadar işçi veya ebeveynleri zamanında komünist yetkililerin iş garantisi vermeleri yüzünden buraya taşınmış.
Her ikisi de 40'lı yaşlarında olan Merkulov ve karısı Yelena, 1980'lerde işe girmiş. Fabrika zamanında Merkulov çiftini arada tatile gönderirmiş ve iki odalı evlerini temin etmiş. Merkulov, "Sovyet döneminde hayat daha iyiydi. İstikrar vardı. Maaşımızı alıyorduk ve mağazalardaki fiyatlar artmıyordu" diye anlatıyor. Küresel ekonomideki yavaş büyümenin Rusya'nın enerji gelirlerini azalttığı bir dönemde ülke genelindeki tek fabrikalı kasabalarda yaşayan yüz binlerce işçinin durumu, hükümetin en önemli sorunları arasında. Baikalsk fabrikası zarar etmesi ve çevre kanunlarını ihlal ettiği yönünde şikâyetler yüzünden çok zor durumda. Klor, ağır metaller ve kanser yapıcı diğer kimyasallardan oluşan atıklarını göle bırakıyor.
Fabrika kapatıldığı zaman tüm kasaba şok geçirmişti. Baikalsk'taki durum oldukça sıradan. Ekonomik krizin başlamasından bu yana Rusya genelinde, tek bir fabrikanın etrafında inşa edilmiş "monokasabalarda" huzursuzluklar çıkmaya başladı. Çevreciler, hükümetin bu tip yerleşim yerlerinde alternatif istihdam kaynakları yaratması gerektiğini söylüyor. Baykal Gölü'nün ülkedeki en görülmeye değer yerlerinden olduğunu ve Baikalsk'ın turizm potansiyelinin çok yüksek olduğunu belirtiyorlar.
Ancak kasabada yaşayanlar fabrikaya o kadar bağımlı ki başka bir işte çalışmayı düşünemiyorlar bile. Uzun zamandır fabrikanın kapanması için kampanya yapan Baykal Çevresel Dalga isimli çevre grubundan Natasha Podkovyrova, "Bir şehirde büyük bir fabrika olduğu zaman, insanlar onu bir sembol olarak görüyor. Eve ekmek götürebileceklerinin sembolü. Burada yaşamayanlar için fabrika kirlilik ve sersemliğin sembolü" diyor. Kremlim, Baikalsk gibi yerlerdeki sosyal huzursuzluğu görünce beklenmedik bir şekilde fabrika yetkililerinin onayıyla fabrikayı açtı. Çevre kirliliği kanunlarından muaf tutulunca da maliyet düştü. Çevreciler hayal kırıklığına uğrarken kasabalılar sevindi. Ancak işçiler kısa süre içinde maaşlarının kesintiye uğrayacağını ve fabrikanın geleceğinin belirsiz olduğunu öğrendi. Şimdilik işlerine dört elle sarılmış durumdalar. Merkulov, "Bana hâlâ ihtiyacı olduklarına inanmak istiyorum. Kimse ihtiyaç duymazlarsa nasıl yaşarız ki?" diyor.