Deprem Kaynaklı Mağduriyetlerin Sorumlusu Kim?

Şehir Plancıları Odası İzmir Şubesi, İzmir'i de etkileyen 30 Ekim tarihli Sisam - Kuşadası depremi sonrasında İzmir Büyükşehir Belediyesi ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yapılan uygulamalara ilişkin bir basın açıklaması yaptı.

Devletin, kamu kaynakları kullanarak, depremden etkilenen yurttaşların ve şehrin sorunlarını giderebilmesi gerektiği belirtilen açıklamada, “Oysaki güncel durumda, depremden zarar gören yapılar özelinde değil, il genelinde yoğunluk artışı yaratan, bu yoğunluğun sosyal ve teknik donatı ihtiyaçlarına cevap vermeyen, yine de vatandaşın değil sermayenin yararına uygulamalara yönelinmektedir.” denildi.

Deprem sonrasında kapsamlı bir bilimsel çalışma yapılmadan 30 ilçenin de aynı özelliklere sahip olduğu kabulüyle, imar mevzuatına aykırı olacak şekilde hazırlanan “usul ve esaslar"ın İzmir Büyükşehir Belediyesi Meclisinin 01.03.2021 tarihli ve 05.196 sayılı kararıyla onaylanarak yürürlüğe girdiği kaydedilen Oda açıklamasında deprem sonrasına dair şu konular dikkat çekildi:

- Ülkemizin deprem kuşağında olduğu açıktır. Ancak Devlet, önceki depremlerden ders almayarak, can ve mal kayıplarını önlemek için etkin ve yeterli bir sistem geliştirmemekte ve şehircilik faaliyetlerini deprem riskini göz önünde bulundurarak yürütmemekte, binaların yer seçiminde, üretiminde, denetiminde aktif rol almamaktadır. Bu nedenle, her afette aynı ölçekte can ve mal kayıpları yaşanmaktadır. Devlet, yaşanan mağduriyetlerin karşılanmasında 1.derece sorumludur.

- Vatandaşlar, ilgili kurumlar tarafından ruhsatlandırılan binalarda, devlet mekanizmalarına güvenerek barınmakta iken afet nedeniyle zarar görmüşlerdir. Vatandaşların, sorumlusu olmadıkları bir durumdan yaşadıkları mağduriyet nedeniyle borçlandırılmaları hakkaniyete aykırıdır. Oysaki basın açıklamamız konu işlemde vatandaş, yaşadığı zarar ile baş başa bırakılmaktadır. Kaldı ki, yeniden borçlanma olanağı bulunmayan vatandaşlar veya sermaye için çekici olmayan bir bölgede yer alan taşınmazların malikleri açısından bu uygulamaların hiçbir anlamı olmayacaktır. Vatandaşları fırsatçı sermaye ile baş başa bırakan bu anlayışı savunmak mümkün değildir.

- Deprem sonrası oluşan tablodan; İzmir’de; toplanma alanlarının yetersiz olduğu, yaşanacak depremlerde “imar barışı” nedeniyle çok daha ağır bir tablonun oluşabileceği görülmüş, özellikle kent merkezlerinde belirli nüfus ve yapı yoğunluk değerlerinin aşılmaması, ulaşım altyapısının yeniden ele alınması gerektiği anlaşılmıştır. Basın açıklamasına konu işlem ise tam tersi yöndedir. Bu uygulamalar gerçek bir “çözüm” olmadığı gibi, mağduriyetin giderilmesine değil devletin esas sorumluluklarından sıyrılmasına hizmet etmektedir.

- Toplumun her kesiminden mülkiyet sahiplerince, taşınmazlarına yönelik imar hakkı veya kat artışı talep edilmektedir. Bu yaklaşım, fırsatçı sermaye için kentlere saldırma olanağı tanımaktadır. Toplumcu ve kamucu çözümler yaratılmadığı sürece vatandaşın müteahhitle baş başa bırakıldığı hiçbir “çözüm”, afetler karşısında dirençli kentler oluşturamaz. Bu nedenle kat artışı talebi toplumun yararına değil sermayenin yararına olacaktır.

- Deprem sonrasında İzmir Büyükşehir Belediyesi ve ilçe Belediyelerince düzenlenen toplantılarda konunun çözümü için önerilerimiz hem sözlü hem de yazılı olarak iletilmiştir. Ancak tüm uyarılarımıza rağmen, “çözüm” diye sunulan “usul ve esaslar” ve parçacı plan değişiklikleri var olan sorunları derinleştirmekten ibarettir.

- Kentlerimizin toplum ve doğa yararı dikkate alınarak planlanması mümkündür! Sermayeye sunulan Şehir Hastaneleri, Yeni Otoyol Projesi, Çeşme Projesi, büyük ölçekli kentsel projelere ayrılan kamu kaynakları ile kentlerimizde var olan sorunların önemli bir kısmının çözülebileceği tartışmasız bir gerçektir.

(Fotoğraf: AA)