|
1930’larda sivil havacılık için ‘tayyare fabrikası’nı kuran Nuri
Demirağ’ın öyküsünü yönetmen Savaş Güzne belgeselleştirdi. Güvezne “Bu belgesel
bana cumhuriyet tarihine yeni bir bakışın gerekliliğini öğretti”
diyor.
Nuri Demirağ adını hiç duydunuz mu? Peki ya “İstanbul,
Beşiktaş’ta uçak fabrikası kuran kişi” desem? Bundan 74 yıl önce Beşiktaş’ta
bugünkü Deniz Müzesi, vakti zamanında bir uçak
fabrikasıydı.
Burayı kuran kişi de Nuri Demirağ adlı bir girişimciydi.
Demirağ şimdi bir belgeselle tekrar gündeme geliyor. Yönetmen Savaş Güvezne’nin,
‘Beşiktaş’ta Bir Tayyare Fabrikası’ adlı belgeseli, Türkiye’nin
ilk uçak sanayisi girişimcisinin pek fazla bilinmeyen hayat hikâyesini
anlatıyor.
İşte belgeselde anlatılan Demirağ’ın hayatı: İstanbul’un
işgali sırasında ticarete atılıp ‘Türk Zaferi’ adlı sigara kâğıdı üreten
Mühürzâde Nuri Bey, çok sayıda demiryolu, fabrika ve bakanlık binası inşa
etti.
Soyadı kanunu çıktığında Atatürk, demiryolu yapan Nuri Bey’e
‘Demirağ’ soyadını uygun gördü.
Demirağ’ın yaşamını değiştiren olay ise
1930’lu yıllarda ekonomik sıkıntı yaşayan Türkiye’ye uçak alınabilmesi için
halkın desteğini almak amacıyla bir kampanya düzenlenmesi
oldu.
‘BEN BU İŞE TALİBİM’
Demirağ “Madem ki bir
millet tayyaresiz yaşayamaz, öyleyse bu yaşama vasıtasını başkalarının lütfundan
beklememeliyiz. Ben bu uçakların fabrikasını yapmaya talibim’’ diyerek 1936’da
Beşiktaş’taki Hayrettin Paşa İskelesi’nde, bugün Deniz Müzesi olarak kullanılan
binayı yaptırdı.
‘Tayyare Etüd Atelyesi’ne, Fransa’da uçak mühendisliği
okumuş arkadaşı Selahaddin Alan ile birlikte yurtdışından uzmanlar getirdi.
Adının ilk iki harfini taşıyan ‘Nu. 36’ adını verdiği uçağını imal
etti.
Türk Hava Kurumu (THK) bu uçakları almaya talip oldu. Ama önce
deneme uçuşu yapılmalıydı. Alan bu işe gönüllü oldu. Eskişehir’de havaalanının
çevresinde drenaj için hendek kazıldı. Ancak bunu bilmeyen Alan, hendekten daha
önce iniş yaptı, hendeğin içine düşerek öldü. Bu olay, Nuri Demirağ için bir
dönüm noktası oldu. Zira THK, sipariş ettiği 65 uçağı almaktan vazgeçti. Demirağ
da kurumu mahkemeye verdi ancak dava THK lehine sonuçlandı.
Demirağ,
atölyede yapılan uçakların testlerinin yapılacağı pist için Yeşilköy’de, şu anda
‘Atatürk havalimanı’ olarak kullanılan yeri satın aldı ve
bölgeye bir uçuş sahası yaptırdı. Burada bir de pilot ve teknisyen yetiştirmek
üzere ‘Nuri Demirağ Gök Okulu’ kurdu. Uçak tamir atölyesi ve
hangarların da olduğu bu alana ‘Nuri Demirağ Gök Stadyumu’
deniliyordu.
Bu okul 246 pilot yetiştirdi. Demirağ sonunda Türkiye’de
üretilen ilk yolcu uçağı ‘Nu.D.38’i de imal etti. İlk şehirlerarası uçuşunu 26
Mayıs 1944’te İstanbul’dan Ankara’ya yapan ‘Nu.D.38’, sivil havacılık sayfasını
da açmış oldu.
|
