|
b>ABD liderliğindeki koalisyon güçlerinin Irak’a müdahalesiyle birlikte petrol akışının durduğu Kerkük-Yumurtalık Petrol Boru Hattı’nın yeniden faaliyete geçmesi ve depolama tesislerindeki petrolün satışı için, Irak’ta yeni yönetimin oluşması bekleniyor.
Savaşla birlikte Irak’ta, ne petrol satış bağlantıları yapacak bir yönetim ne de petrol üretim ve pompa istasyonlarında çalışacak işçi kaldığından halen üretim yapılamıyor.
Irak’a 19 Mart’ta koalisyon güçlerinin girmesiyle birlikte ısınan bölge nedeniyle, hampetrol alıcıları bölgeden petrol alımını durdurmuş, akabinde 5 gün boru hattı faal olmasına rağmen gemi gelmemesi ve Yumurtalık’taki petrol depolama tesislerinin tamamen dolması üzerine, 23 Mart’ta petrol akışı fiilen durmuştu.
Irak savaşında sona yaklaşılmasıyla birlikte kendisine muhatap bulamayan Türkiye, BM’den depolama tesislerinin boşaltılmasını istedi. Ancak BM’nin kendi kendine böyle bir karar veremeyeceğini belirten yetkililer, bu kararın Irak yönetimince verilebileceğini vurgularken, Irak’ta yeni bir yönetimin oluşmasının beklenmesi gerektiğini söylediler.
BM’nin gıda karşılığı petrol ihracına verdiği izinler sürmesine rağmen, müdahaleden önceki Irak yönetimince pazarlanan, bağlantıları kurulan ve sözleşmeleri imzalanan ham petrol satışları BM tarafından onaylandıktan sonra yürürlüğe girerken, şimdi bu sözleşmeleri yapacak ne bir idare, ne de bunun yasal bir altyapısı bulunuyor.
Başta Kerkük olmak üzere, savaştan etkilenmeyen kuzey yataklarında 4 hafta içinde 800 bin varillik günlük üretime ulaşabileceği belirtiliyor. Hasarın olduğu güney yataklarında ise aynı miktara ulaşmanın iki kat zaman alacağına dikkat çekilirken, yeni yönetimin oluşmasının ardından ilk ihracatın Kerkük-Yumurtalık hattından gerçekleşmesi bekleniyor.
Uzmanlar, Irak’ta oluşacak yeni hükümetle birlikte BM’nin Körfez Savaşı’ndan buyana uyguladığı ambargoyu kaldırması kararı alacağını, arkasından Irak’ın ilk üç ay içinde petrol ihracatının günlük 1 milyon varili aşacağını, bir yıl içinde de bunun ikiye katlanacağını belirterek, uluslararası petrol fiyatlarının önümüzdeki dönemde önemli ölçüde düşeceğini tahmin ediyorlar.
Kerkük-Yumurtalık hattından pompajın durmasından önce BM’nin gıda karşılığı petrol izinleri dahilinde günde ortalama 750 bin varil petrol pompalanıyordu.
Irak’a “gıda karşılığı petrol” programı kapsamında sadece iki noktadan petrol ihracı için izin veren BM, savaşın başlamasıyla bu noktalardan güneydeki Mina el Bakr limanındaki ihracatı durdurmuş, ancak Yumurtalık limanındaki ihracatın devamına izin vermişti.
ZARAR 1 MİLYAR DOLARI AŞTI
Körfez savaşının Botaş’a zararının toplam 1 milyar 252 milyon 62 bin dolar olduğu hesaplandı. Bu zararın 1 milyar 52 milyon doları taşıma gelirlerindeki düşmeden kaynaklanırken, 127 milyon doları da ödenmemiş taşıma ücretinden kaynaklandı.
Botaş’ın 12 yılda liman gelirlerinden 63 milyon dolar, arıtım gelirlerinden de 10 milyon dolar zararı oluştu. Irak’ın yıllık petrol ihracatının yarısını oluşturan 1.6 milyon varil/gün düzeyindeki ham petrolün transit geçtiği Türkiye, Körfez krizinin ardından buradan sağladığı yıllık 300 milyon dolar gelirden oldu.
Aradan 12 yıl geçmesine rağmen Botaş’ın zararlarının hala telafi edilemediği belirtilirken, Irak’ın, körfez savaşı öncesinde 2,5 milyar dolarlık ticaret hacmiyle Türkiye’nin en çok ticaret yaptığı 4 ülkeden biri konumunda olduğuna dikkat çekiliyor.
ÖLÇÜLEBİLİR ZARAR 44.6 MİLYAR DOLAR
Bu arada Türkiye’nin 1. Körfez savaşı ve akabindeki süreçten dolayı ölçülebilir kaybı 44.6 milyar dolar olarak hesaplanırken, bunun Türkiye ekonomisine yansımasının 100 milyar doları bulduğu tahmin ediliyor.
Halen 112 milyar varil ispat edilmiş rezervi ile dünyanın önde gelen petrol üreticileri arasında yeralan Irak’ın hampetrol ihracatına BM tarafından 1997 yılında 1.5 milyon varil/gün, son iki yıldır da 3 milyon varil/gün düzeyinde izin veriliyordu.
PETROL-BORU HATTI
BM yetkilileri, dolmak üzere olduğundan, boru hattından petrol akışının önümüzdeki günlerde kesilmesinin beklendiğini söylediler.
Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı Sistemi, Irak’ın Kerkük ve diğer üretim sahalarından elde edilen ham petrolü Ceyhan (Yumurtalık) Deniz Terminali’ne ulaştırıyor. 35 Milyon ton yıllık taşıma kapasitesine sahip bulunan söz konusu boru hattı, 1976 yılında işletmeye alınmış ve ilk tanker yüklemesi 25 Mayıs 1977’de gerçekleştirilmişti.
1983 yılında başlayıp, 1984 yılında tamamlanan I. Tevsi Projesi ile hattın kapasitesi yılda 46.5 Milyon tona yükseltilmişti. I. Boru Hattı’na paralel olan ve 1987 yılında işletmeye alınan II. Boru Hattı ile de, yıllık taşıma kapasitesi 70.9 Milyon tona ulaşmıştı.
Toplam bin 876 km uzunluğundaki petrol boru hattındaki taşımacılık nedeniyle, Türkiye yılda 230 milyon dolar gelir elde ediyordu. Ancak anlaşmalar gereği, petrol sevkiyatının kısa süreli durdurulması bu geliri etkilemiyordu. Irak, önceki yıllarda da petrol sevkiyatını 2 aya kadar varan süreler ile durdurmasına rağman, daha sonraki dönemlerde Irak, sevkiyat miktarını artırarak, bu açığı kapatıyor.
Körfez Krizi sırasında BM’nin Irak’a uyguladığı ambargo nedeniyle Ağustos 1990’da işletmeye kapatılan Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı, 16 Aralık 1996’da sınırlı petrol sevkiyatı için tekrar işletmeye açılmıştı. Bu çerçevede altışar aylık dönemler itibariyle petrol sevkiyatı yapılıyordu.
BM’nin Irak’a verdiği izinler doğrultusunda, Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı’ndan, 2000 yılında 285 milyon 715 bin varil, 2001 yılında 230 milyon 855 bin varil hampetrol taşındı. Hattan 1996-2000 Aralık ayları döneminde, 136 milyon 77 bin ton petrol taşıması gerçekleştirildi. Yumurtalık limanında yaklaşık 6.5 milyon varillik depolama tesisleri bulunuyor.
|
