Yedi Yüzyıllık İmparatorluk Mirası: "Osmanlı Mimarisi"

Prof. Dr. Doğan Kuban tarafından kaleme alınan "Osmanlı Mimarisi", bu konuda şimdiye kadar yapılmış en geniş kapsamlı kaynak olma özelliğini taşıyor. Hazırlıkları yaklaşık beş yıl süren kitap, mimar-fotoğraf sanatçısı Cemal Emden tarafından fotoğraflandı. Yapı-Endüstri Merkezi tarafından yayınlanan yapıtta yer alan Osmanlı mimarisinden seçme 300 yapının planları özgün kaynaklarından yararlanılarak yeniden oluşturuldu. Kitapta 220 yapıtın fotoğrafına ve yaklaşık 300 yapıtın plan, kesit ve rölövesine yer verildi. Kitapta ayrıca 1000’e yakın fotoğraf, çizim, gravür, karşılaştırmalı tablo ve haritanın yanısıra Osmanlıca-Türkçe Mimarlık Sözlüğü de bulunuyor.

Kitapta 1000'e yakın fotoğraf bulunuyor

Doğan Kuban’ın yarım yüzyıl süren araştırma ve yazılarına dayanan yorumlarının belgelendiği kaynak kitap, Türk ve İslam mimarlık tarihinin genel bir değerlendirmesiyle Osmanlı döneminde yaratılan kent çevresi ve mimarlığın dünya mimarlığı içinde karşılaştırmalı bir panoramasını, bu alanda yapılmış en son çalışma ve bulguların verilerini de dikkate alarak sunuyor.

Mimar Sinan öncesi ve sonrası Osmanlı mimarisini referans alarak iki ana kategoride 57 bölümden oluşan yapıtın birinci bölümünde Erken Osmanlı Mimarisi'nden başlayarak Fetih öncesi ve Fetih sonrası dönemi mimarisi; ikinci bölümde ise Sinan dönemi ile İmparatorluk’un Cumhuriyet’e dek süren mimari mirası inceleniyor.





Kitapta, Osmanlı mimarlığı ile onu yaratan kültür ortamı arasındaki bağlar, şimdiye kadar alışılmış olandan çok daha ayrıntılı şekilde ele alınıyor. Yalnızca sanat ve mimarlık tarihi çerçevesinde kalmayıp, mimarlık tarihi ile tarih arasındaki ilişkilerin de irdelendiği kitapta, mimarlık yazınının en üretken isimlerinden Prof. Doğan Kuban mimarlık ve kültürel tarih arasındaki bağı şöyle anlatıyor: " Osmanlı İmparatorluğu'nun politik yapısına paralel olarak Osmanlı mimarisi de Asya ile Avrupa, İslam dünyası ile Hıristiyan dünyası arakesitinde gelişmiş, Akdeniz çevresi geleneklerini Orta ve Yakındoğu gelenekleriyle buluşturan uzun nefesli ve özgün bir mimari üstluptur. Bu kitapta sunulan "Osmanlı Mimarisi", yarım yüzyıl içinde araştırarak, ders vererek, yazarak geliştirdiğim bir tarih ve sanat yorumunun sonuçlarını içermektedir. Bu boyutta bir yapıtı gerektirdiği didaktik malzemeleri bir araya getirdiğimi sanıyorum.
Fakat yapıtın asıl amacı genel bir didaktik çerçevenin gereklerini yerine getirdikten sonra, katı bir eleştiri disiplini içinde, Osmanlı tarih, kültür ve sanatına ilişkin, bilincine vardığım bütün önyarıları deşmek, klişeleri ortadan kaldırmaya çalışmak olmuştur. Bunu sağlamaya çalışırken, sadece sanat ve mimarlık tarihi arasında değil, mimarlık tarihi ile tarih arasındaki ilişkileri de irdelemek gerekiyordur. Bu nedenle de kendi bilgimin sınırları içinde, bu yapıt, Osmanlı tarihine de eleştirel bir yaklaşımı gerektirmiştir. O açıdan bu kitaba mimarinin aynasında bir Osmanlı tarihi olarak da bakılabilir".

Özenle biraraya getirilen verilerin yer aldığı geniş kapsamlı bu kaynak yapıtın İngilizce baskısı 2008 yılında gerçekleştirilecek. Ayrıca; “Osmanlı Mimarisi” kitabından seçkiler içeren Cemal Emden’in "Osmanlı Mimarisinden Bir Kesit" adlı fotoğraf sergisi, 25 Mayıs - 26 Haziran tarihleri arasında Topkapı Sarayı'nda izlenebilecek. Sergide Osmanlı mimarisinin, birbirini izleyen fakat birbirinden belirgin çizgilerle ayrılan tasarım aşamalarını simgeleyen önemli yapıları kronolojik bir düzende, Cemal Emden’in fotoğrafları ve Kuban’ın yorumları eşliğinde sunulacak.

Doğan Kuban Osmanlı tarih, kültür ve sanatına ilişkin önyargıları kaldırmayı amaçladığını söylüyor

Osmanlı mimarlık tarihi ilk defa bu yapıtta, İmparatorluk'un çoklu kültürel yapısının bilinciyle ve tarihi gelişmelerle ilişkilendirildi