|
b>Türkiye’de il ve ilçelerdeki hane halklarının yüzde 31.65’i, İstanbul’da ise yüzde 35.63’ü kiracı.
Az gelişmiş illerde kiracılık oranı düşük. Ağrı’da hane halklarının sadece yüzde 18.8’i, Şırnak’ta yüzde 20.2’si, Van’da yüzde 21.9’u kiracı. Türkiye genelinde hane halklarının yüzde 2.2’si lojmanda oturuyor. Ailelerin yüzde 5.5’i ise kira ödemeden, bir evde oturuyor.
Kaldırılmasına ilişkin yasa tasarısı halen TBMM komisyonlarında görüşülen Konut Müsteşarlığı tarafından yapılan Türkiye’de Konut Sahipliği Araştırması’na göre, büyükşehirlerde, gelişmiş yörelerde kiracılık oranı daha fazla. Az gelişmiş yörelerde ve ilçe merkezlerinde ev sahipliği oranı daha yüksek. Lojmanda oturma oranı, Tunceli, Kars ve Ardahan’da yüzde 10’un üzerinde.
Müsteşarlık tarafından gerçekleştirilen “2000-2010 Türkiye Konut İhtiyacı Araştırması” kapsamında, 2000 yılında yapılan bina sayımı verilerinden yola çıkılarak tamamlanan yeni araştırmaya göre, 2000 yılı itibariyle Türkiye’de, il ve ilçe merkezlerinde 10 milyon 373 bin 863 hane halkı bulunuyordu. Bu hane halklarının 6 milyon 205 bin 927’si ev sahibi, 3 milyon 282 bin 853’ü kiracı iken, 228 bin 85’i lojmanda oturuyordu. 568 bin 192 aile, kira ödemeden bir yakınını evinde otururken, hanehalklarının 79 bin 825’i “diğer,” 8 bin 981’i de “bilinmeyen” kategorisinde değerlendirildi.
Türkiye genelinde il ve ilçe merkezlerindeki 10.3 milyon hane halkının 7 milyon 387 bin 552’si il merkezlerinde, bunun 2 milyon 277 bin 30”u da İstanbul’da bulunuyordu. Verilere göre, Türkiye genelinde il ve ilçe merkezleri itibariyle, hane halklarının yüzde 59.82’si ev sahibi, yüzde 31.6’sı kiracı, yüzde 2.2’si lojmanda oturduyor. Ev sahibi olmayıp da kira vermeden yakınlarının evlerinde oturanların oranı ise yüzde 5.5.
EN YÜKSEK EV SAHİPLİĞİ ORANI AĞRI’DA
Türkiye genelinde il merkezlerinde ev sahipliği oranı yüzde 58.2’ye gerilerken kiracılık oranı yüzde 33.3’e çıkıyor. İlçe merkezlerinde ev sahipliği oranı yüzde yüzde 64’e çıkıyor, kiracılık oranı yüzde 27.5’e düşüyor. İl ve ilçe merkezi toplamındada en yüksek ev sahipliği oranı yüzde 73.8 ile Ağrı’da. Ev sahipliği oranı, Şırnak’ta yüzde 71.9, Van’da yüzde 71.6, Iğdır’da yüzde 71.
Genellikle ruhsatlı ve ruhsatsız konut sunumunun yetersiz olduğu illerde, ev sahipliği oranı yüzde 64 ile Türkiye ortalamasının üzerine çıkıyor. GSMH’si Türkiye ortalamasının altında olan, sosyo-ekonomik açıdan az gelişmiş bölgelerdeki illerde, ev sahipliği oranı Türkiye ortalamasının üzerinde. Bu illerde konut fazlası olmaması, mali piyasaların yeterince gelişmemesi, kiracılık sektörünün baskın olmaması nedeniyle ev sahipliği oranı yüksek, kiracılık oranı düşük. Ağrı’da kiracılık oranının yüzde 18.8, Şırnak’ta yüzde 20.2, Van’da yüzde 21.9 olması, bu gerekçelere uyuyor. Ancak hane halkları arasında en yüksek kiracılık oranının yüzde 39.8 ile Bartın, yüzde 37.9 ile Tunceli ve yüzde 36.6 ile Artvin’de olması dikkati çekiyor.
Az gelişmiş yörelerde lojmanda oturma oranı, Türkiye ortalaması olan yüzde 2.2’nin üzerine, yüzde 3.9’a çıkıyor. Lojmanda oturma oranı, Tunceli’de yüzde 15.1’e ulaşırken, Kars’ta yüzde 11, Ardahan’da yüzde 10.4, Erzincan’da yüzde 9.9, Siirt’te yüzde 7.9, Artvin’de yüzde 7.8 düzeyinde belirlendi. Türkiye’deki tüm memurların ancak yüzde 10 kadarının lojmanda oturduğu tahmin edilirken, il merkezlerinde lojmanda oturan hane halklarının yüzde 20.53’ünün Ankara’da bulunduğu saptandı. Türkiye genelinde il ve ilçe merkezlerinde hane halklarının yüzde 5.5’i, ev sahibi olmadığı halde kira ödemeden bir evde otururken, bu oran depremin yaşandığı, Bolu, Yalova, Düzce gibi illerde yüzde 10’un üzerine çıkıyor. Depremden zarar gören kişilerin, akrabalarının ya da hayırseverlerin evlerinde ücretsiz olarak oturması, bu illerde oranların yüksek çıkmasına neden oldu.
İl merkezlerinde kiracılık oranı, ilçe merkezlerine göre daha yüksek.
5 BÜYÜK KENTTE YOĞUNLAŞMA
Türkiye genelinde il ve ilçe merkezlerinde (kentsel alanlarda) bulunan 10 milyon civarındaki hane halkının 4 milyon 759 bin 369’u İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa ve Adana’da yaşıyor. Kiracılık oranı, İstanbul’da yüzde 35.6, Ankara’da yüzde 33.6, İzmir’de yüzde 31.1, Bursa’da yüzde 30.8, Adana’da yüzde 26.8 düzeyinde.
1990’DAN İTİBAREN KİRACILIK ORANLARI GERİLEDİ
Araştırmada, kooperatifçilik ve toplu konut yapımı gibi konut yapımını özendirici konut sunum biçimlerinin özendirilmesi nedeniyle, 1965-70 yıllarında yüzde 38 düzeyinde olan ortalama kiracılık oranının, 2000 yılında azaldığına işaret ediliyor. İller arasında kiracılık oranı, 1990’larda yüzde 25-62 arasında değişirken, 2000’de bu değişim yüzde 22-42 arasında tespit edildi. Lojmanda oturanların da potansiyel kiracı olabileceğine, evlenenlerin 3’te 1’inin erkek ailesi yanında oturduğuna işaret edilen araştırmada, bunların da “gizil kiracı” olduğu vurgulandı.
Ekonomik kriz, vb. sorunlar nedeniyle evlerinden ayrı yaşayan hanelerin de ebeveyn evlerine taşındığı, bu nedenle Trükiye’deki ortalama hane halkı büyüklüğünün gelişmiş ülkelere göre hala yüksek olduğu hatırlatılan araştırmada, Türkiye’de ev sahipliği politikaları açısından, bu tip gizil kiracıların da dikkate alınması gerektiği ifade edildi.
KİRALAR, EV DEĞERİNE GÖRE DÜŞÜK, HANE GELİRİNE GÖRE YÜKSEK
Araştırmada, halen konut kiralarının konutların piyasa değerlerine göre düşük, kiracılar açısından hane halkı gelirine göre ise yüksek olduğuna işaret ediliyor. Kiracılar, gelirlerinin 3’te birini kiraya ayırmak durumunda kalırken, ev sahipleri açısından konuta yatırımın cazip olmadığı kaydedilen araştırmada, “gelir dağılımındaki dengesizlik nedeniyle, kronik kiracılar olarak adlandırılan konut edinebilme gücü oldukça düşük olan ve gizil kiracılar olarak adlandarılan grupların konut edinebilmesi için, piyasa mekanizması dışında, devlet müdahalesi gerektiren politikaların takip edilmesi gerektiği” vurgulandı.
Araştırmada, bazı illerde konut stokunun ihtiyacın üzerinde olduğuna, ancak ihtiyacı olan kesime yönelik olarak konut üretilmemesi nedeniyle, insanların kiracılıktan kurtulamadığına işaret edilerek, bu illerde birden fazla konut sahipliğinin vergilendirilmesi gibi konut sahipliğini kısıtlayıcı tedbirler alınması önerildi.
Türkiye’de konut sektörü ile ilgili diğer yayınlardan da yararlanılan araştırmada, yap-sat sunum mekanizmaları ile konut stokunun 3’te birinin kiracılık sektörüne sunulduğu tespitine yer verildi.
|
