Surp Minas Kilisesi'nin Restorasyonu

25.03.2021 tarihli Sözcü’de yer alan İHA kaynaklı yayınladığımız "Tarihi Kilise Kentsel Dönüşümün Ortasında Kaldı" başlıklı habere ilişkin malsahipleri Kilise'nin içerisinde bulunduğu mevcut durum hakkında bir açıklama yaptılar:

MÜVEKKİLLER, TARİHİ ESER OLARAK TAPUYA TESCİL EDİLMİŞ  KİLİSENİN ONARIMI (RÖNOVASYONU) İÇİN 20 YILDIR YASAL MÜCADELE VERMEKTEDİR. 

Kilise'nin içerisinde bulunduğu mevcut durumun sebebi, (haberlerde ifade edildiği gibi) müvekkillerin kayıtsızlığı ya da inatlaşması değildir. Haber içerikleri hukuki süreci yansıtmamaktadır.

1-) Erzurum Aziziye İlçesi’nde yer alan Kilise, Saltuklu Mahallesi’nde 1790 yılında Ermeniler tarafından yapılan 231 yıllık Surp Minas Kilisesi’dir. 

2-) Bu kilise Aziziye Belediyesi tarafından yapılan Gezköy Kentsel Dönüşüm Projesi’nin ön tarafında yer almaktadır. Kilise’nin malsahipleri Erzurum asıllı Merhum Mehlika Kobal’ın yasal varisleri Almanya’da yaşayan Ahmet Sabri Ergin ve İstanbul’da yaşayan Prof. Dr. Ceyda Ergin’dir. 

3-) Aziziye Belediye Başkanı, mal sahiplerinden Ahmet Sabri Ergin’i defaten Kilise’nin Belediye tarafından yıkılacağı ve yıkımı mal sahiplerinin yapmasını istediklerini iletmek için aramıştır. 

4-) Anılan kilisenin aslına uygun olarak onarılması ve Erzurum Halkı’na kazandırılması için mal sahiplerinin  kaynak arayışı Aziziye Belediye Başkanı’na telefonda iletilmiştir. Temasların ardından, Aziziye Belediyesi 05/04/2016 tarihli ve 22848558/1146-2760 sayılı yazısıyla mal sahiplerine kiliseyi yıkmak üzere yasal girişim başlatacaklarını öncelikle mal sahiplerince yıkımın gerçekleştirilmesi talep edilmiş; aksi halde Belediyece yıkılarak masrafının mal sahiplerine tahmil edileceği ihtar etmiştir. 

5-) Bunun üzerine, Aziziye Belediyesi’ne, mevzuat uyarınca Kiliseyi yıkmaya yetkili olmadığı, 17. Yüzyıldan kalma tarihi eser olan ve Erzurum Depremi’nde yıkılmayan nadir yapılar arasında olan Kilisenin Kültür Varlığı olarak mal sahipleri tarafından tapuya tescil ettirilmiş olduğu, T.C. DANIŞTAY 6. DAİRE E. 2004/8089 K. 2006/6505 T. 22.12.2006  tarihli kararı uyarınca, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’nun Taşınmaz Kültür Varlıklarının Gruplandırılması, Bakım ve Onarımlarına ilişkin 5.11.1999 günlü, 660 sayılı ilke kararının "Esaslı Onarım İlkeleri" başlıklı kısmının b maddesi uyarınca sadece KÜLTÜR VARLIKLARI KORUMA BÖLGE KURULU’NUN yetkili olduğu cevaben noter vasıtasıyla Belediye’ye iletilmiştir.  

6-) Kültür Varlıkları Koruma Kurulu’nun kilisenin relöve, restorasyon ve restitüsyon projelerini hazırlatmak üzere çalışmalara başlamış, projenin yüksek maliyeti sebebiyle 2863 sayılı Kültür Ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 12. Maddesi uyarınca, yapılacak bakım ve onarımlara ilişkin olarak mal sahipleri Aziziye Belediyesi’nden katkı payı talep etmişlerdir.

Bundan başka, Kilise ve çevresinin güvenlik sebebiyle boşaltılması ve gerekli güvenlik ve fiziki önlemlerinin alınması konularında mevzuat gereği asli yetkili ve sorumlu Belediye’den 2016 yılında noter vasıtasıyla işbirliği teklif etmişlerdir.  

7-) Kilisenin restore edilmesi için müvekkillerden Ahmet Sabri Ergin 20 seneden fazla çaba harcamış, Ermeni Toplumu ve Patrikhanesi, çeşitli Ermeni vakıfları (Türkiye - Hrant Dink vakfı- Almanya, USA, Portekiz – Gulbenkian-), Avrupa Birliği, UNICEF, KMKD, Üniversiteler ile 1000’e yakın görüşmelerde bulunmuş ve ancak kaynak bulamamıştır. 

Aziziye Belediye Başkanı Muhammed Cevdet Orhan ile makamında yapılan görüşmede restorasyon çalışması için 2016 senesinde mal sahiplerini temsilen Av. Özge Haksal’a Belediyece restorasyon çalışmaları için kaynak ayırıldığı ve proje çalışmasına başlandığı bilgisi paylaşılmıştır.  

AZİZİYE BELEDİYESİ 03/01/2017 tarihli 22848558/397-663 sayılı yazısında:

• Müvekkillerin arazisinde bulunan tarihi eser şerhli Kilise'yi sit alanı içerisine alarak hazineye ait bir parselle birleştirdiğinizi ve böylece daha büyük bahçeye sahip olduğu ve korunaklı bir parsel oluşturulduğunu, böylelikle de tarihi dokunun nefes alması ve daha planlı ve sağlıklı hale getirildiğini,
• Aynı yazıda tarihi eser Kilise'nin Doğu Anadolu Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı ile tarihi eser olan Kilise'nin restitüsyon, restorasyon çalışmaları için 14/02/2017 tarihinde çalışmalar için müracaatta bulunduğunu

… belirtmiştir. 

14.03.2017 tarihinde de AZİZİYE BELEDİYESİ:

• KİLİSEYİ KORUMAYA ALDIKLARINI,
• RESTORASYONUNUN BELEDİYECE YAPILACAĞINI, 
• MALİKLERİN İRADESİNE UYGUN OLARAK KİLİSENİN ERZURUM HALKINA HİZMET ETMEK VE TURİZME KATKI SAĞLAMAK AMACIYLA KULLANILMASINA VE DİLEDİKLERİ KURUMA KULLANIMA TAHSİS EDİLMESİNDE, 

.... MUTABIK KALDIKLARINI YAZILI OLARAK DA MÜVEKKİLLERE BİLDİRİLMİŞTİR.  

8-) 2021 senesinde mal sahiplerini temsilen Mimar Aydın Kökgil ve Erzurum Üniversitesi’nden bu Kilise’nin mimari yapısını akademik incelemeye alan Doç. Dr. Dilek Okumuş Belediye Başkanı’nı makamında ziyaret ederek, 20 seneden fazla bir zamandan beri Gezköy’deki St. Minas Kilisesi’nin mal sahiplerince hiçbir menfaat göz etmeden ve karşılıksız bir Kültür Merkezi olarak Erzurum ahalisine kazandırılma çabasında oldukları ifade edilmiştir.

Bu toplantıda, Surp Minas Kilisesi’nin bir Kültür Merkezi olarak hizmete açılabilmesi için orijinaline uygun şekilde restore edilerek, Erzurum Üniversitesi işletmesinde ve himayesinde kalması ve Erzurum Belediyesi tarafından yapılacak restorasyonun hayata geçirilmesi amacıyla Belediye tarafından ele alınacak protokolün mal sahiplerine gönderileceği sözü verilmiştir. 

Ancak söz konusu protokolün halen mal sahiplerine gönderilmemesinin sebebi covid 19 Corona sebebiyle Belediyede yaşanan zorluklar olarak dile getirilmiştir. Ancak Pandemi'nin etkisinin azalması sebebiyle kısıtlamalar kalkmış ve en son 1 nisan 2022 tarihinde Belediye Başkanı Sayın Muhammet Cevdet ORHAN ve Belediyle Başkan Yardımcısı Sayın İlhan Umut Akdaş ile  görüşülmüş ve Kilise'nin restorasyonu ve Üniversite'ye kullanım hakkı tanınması için protokol imzalamak üzere mutabık kalınmıştır. Ancak Belediye’den halen bir cevap gelmemiştir. 

9-) Özetle, müvekkil mal sahipleri kiliseyi tadil ettirerek Erzurum Halkı’na ve Turizme katkıda bulunmak üzere ellerinden geleni yapmışlardır. Müvekkiller, Kilisenin turizm ve kültür varlığı olarak Erzurum Halkı’na kazandırılması için mal sahipleri halen Belediye Başkanınca verilen sözün tutularak protokolün kendilerine gönderilmesini beklemektedirler. 

AHMET SABRİ ERGİN-CEYDA ERGİN
Vekili Av. Özge HAKSAL