Sümela'da Skandal!

ünyaca ünlü Sümela Manastırı'nda tam 20 yıldan beri yürütülen restorasyon çalışması 'eksik ve olumsuz' olduğu için yeniden başlayacak! 1987 yılından beri restore edilen manastırın üzerindeki kaya kütlesindeki çatlaklarsa korkutuyor. Trabzon'un Maçla ilçesi Altındere Vadisi'ndeki manastır, geçtiğimiz günlerde restorasyon adına duvarlarının gelişigüzel sıvandığı, binaların tarihi özelliklerinin bozulduğu iddialarıyla gündeme gelmişti.

Kültür Bakanlığı 27 Kasım 2007'de iddiaları incelemek üzere Bilimsel Danışma Kurulu oluşturdu. KTÜ'den Prof. Dr. Ayşe Sağgöz, Atatürk Üniversitesi'nden Prof. Dr. Hamza Gündoğdu, ODTÜ'den Dr. Fuat Gökçe, İstanbul Restorasyon ve Konservasyon Merkez Laboratuvarı Müdürü Güven Gökçe ve Röleve ve Anıtlar Müdürü Ahmet İmamoğlu'nun yer aldığı kurul üç aylık incelemenin sonunda raporu tamamladı. Raporda, 1987 yılında hazırlanan projenin 'eksikler ve olumsuzluklar' nedeniyle durdurulması ve acilen yeni bir proje hazırlanması istendi.

Eksikler ve olumsuzluklarsa özetle şöyle sıralandı.

Manastır tehlike altında: Sümela Manastırı'nın üzerinde bulunan kaya kütlesinde oluşan ve giderek artma ihtimali bulunan çatlaklar ve kopmalar ciddi problemler yaratabilir. Bu nedenle kapsamlı bir proje hazırlanmalı ve sağlamlaştırma çalışması yapılmalı.

Altı yıldan beri yıkılamayan kaçak yapılar temizlenmeli: 23.11.2001 tarih ve 4313 sayılı Trabzon Kültür ve Tabiat Varlıkları'nı Koruma Bölge Kurulu kararında yer alan Koruma Amaçlı Çevre Düzeni Planı bugüne kadar yapılmamış, kaçak yapıların yıkılması kararı uygulanmamış. Manastırın yer aldığı sit alanı içerisinde çevre planı yapılmalı ve kaçak yapılar ivedilikle kaldırılmalı.

Freskler bile işlenmemiş!: Proje üzerinde yapılan incelemelerde uygulamayla ilgili yeterli detaylar bulunmuyor. Disiplinler arası çalışma ve oluşan detaylı bir restinasyon projesi bulunmuyor. Restorasyon projesi daha çok yıkılan bölümlerinin rekonstrüksiyonuna yönelik. Röleve projesinde ise yeterince detay bulunmuyor. Freskolar bile ilgili paftalarda işlenmemiş, plan mimari detaylar açısından yetersiz.
Bu bağlamda, sıralanan bu eksiklik ve olumsuzlukların uygulamayı da olumsuz yönde etkilediği açıktır. Bu nedenle sürmekte olan onarım uygulamasının durdurulması ve acil olarak yeni bir proje yapılarak, uygulamanın yeni proje doğrultusunda yapılması gerekmektedir.

'Ödeneği kestik'

Trabzon Müze Müdürü Nilgün Yılmazer Salihoğlu manastırdaki restorasyon çalışmalarının eksiklikler nedeniyle bir yıl önce durdurulduğunu anlattı: "Kültür Bakanlığı'ndan talep ettiğimiz heyet çalışmaların durdurulması istedi. Trabzon Müze Müdürlüğü 20 yıllık bir hatanın önüne geçilmesini sağladı. Sonuç olarak Sümela ören yerindeki çalışmalar mevcut proje doğrultusunda yapıldığı için teknik hata görünmüyor. Ancak proje uygulamaları doğrultusunda, Sümela ören yerinin bilinen kimliğini kaybetmeye başladığı düşünülüyordu. Mevcut restorasyon ziyaretçilerin sürekli eleştirisine neden oluyor, Sümela mistisizmine zarar verdiği iddia ediliyordu. Biz de bunları göz önüne alarak gönderilen 1 milyon 700 bin YTL'lik ödeneği kullandırmadık."

Kartal yuvası gibi

Sümela Manastırı Trabzon'un Maçka ilçesinde, Altındere Vadisi'ne hâkim Karadağ üzerine, vadiden 300 metre yükseklikte bulunuyor. Bizans İmparatoru I. Theodosius zamanında (375-395) kurulduğu sanılıyor.

18. yüzyılda birçok bölümü yenilendi, bazı duvarlar fresklerle süslendi. 19 yüzyılda büyük binaların ilave edilmesiyle manastır bugünkü muhteşem görünümünü kazandı. Bu dönemde son şeklini alan manastır pek çok yabancı seyyahın ziyaret ettiği, yazılarına konu edildiği bir yer haline geldi. Trabzon'un 1916-1918 yılları arasındaki Rus işgali sırasında manastıra el konuldu, 1923'den sonra tamamıyla boşaltıldı. Başlıca bölümleri; ana kaya kilisesi, şapeller, mutfak, öğrenci odaları, misafirhane, kütüphaneyle ayazma. Ancak manastır son dönemde duvarlarının sıvayla 'gelişigüzel' kapatılması ve yöreye ait olmayan taşlarla yapılan restorasyon nedeniyle konuşuldu.