Seramik Sözlüğü

Seramik bir nesne bir bakıma, biçim, bezeme üslubu ve işlevi ile bağlantılı olarak üretildiği kültürün sosyal, ekonomik ve sanatsal düzeyi ile ilgili de tanıklık eder. Özellikle artık günümüzde yaşamayan kültürlerin sosyoekonomik ve sosyokültürel duüzeylerini okumada, parçalansa ve ufalansa da asla yok olmayan yapısı ile seramik en önemli veri kaynağı niteliği taşır.

Yaklaşık elli yıl kadar önce öğrenciliğim ile başlayan, Türkçe seramik sözlüğüne duyduğum gereksinim, beni bir Türkçe seramik sözlüğü hazırlama çalışmalarına yönlendirdi. Gerekli bilgi birikimini sağlama sürecinin sınırsızlığını görerek, bir nokta koyup kitabı yazmaya karar verdim. Ancak başka arştırmalar ve projeler öncelik aldı. Sözlükle ilgili çalışmalar ise hep gündemde kaldı.

Geniş kapsamlı böyle bir yapıtı oluşturmak için kendi konularında uzman kişiler ile işbirlği içinde olmak, en azından çalışmaları basıma hazırlayacak bir tasarımcı ve bir seramik teknolojisi uzmanı ile beraber çalısşmak gerekir. Yaklaşık bir yıl önce değerli meslekdaşım ve dostumuz Prof. Dr Zeliha Mete’nin katılımıyla ekibimiz tamamlandı. Özetle bu kitap, Zeliha Mete ve Kamuran Çizer ile birlikte yapılmış bir ekip çalışmasının ürünüdür.

Bir alana ait sözlükler genelde, Teknik Terimler Sözlüğü, Arkeolojik Seramik Sözlüğü vb. daha daraltılmış, kapsamlı karakter taşır. Biz burada tekniğin yanısıra, seramik tarihi, kültürü ve sanatına da değinen ve sadece seramikle ilgilenenler için değil genel kültür niteliğinde; okunabilecek ve bakılabilecek, kendi birikimlerimiz ile birlikte kaynaklardan derlenen bir kitap oluşturmaya çalıştık.

Kitap, seramik eğitiminin her düzeyinde öğrencilerin kısa ve öz bilgiye ulaşarak yararlanabileceği bir el altı kitabı olmanın yanısıra profesyonel meslekdaşlarımızın da göz atabileceği ve araştırma yapmak için çıkış noktası yapabileceği bir kaynak oluşturacaktır düşüncesindeyiz.

Sözlükte; hammadde, malzeme, üretim ve dekorlama yöntemleri vb. teknik terimlerin yanısıra, Anadolu’nun arkeolojik seramik örneklerinin belli başlılarına da yer verilmeye çalışılmıştır. Anadolunun seramik tarihi ile birlikte geleneksel seramik üretimi de kitabın ekler bölümünde yer almıştır. Anadolu ile birlikte tarih boyunca yakın ilişkiler içinde olunmuş Akdeniz havzasının kendine özgü seramik üretimleri, tekniklerine de değinilmiştir.

Öte yandan Uzakdoğu, özellikle de porselen üretiminin anavatanı Çin seramik kültürü ve tarihine, Japon porselen kültürüne de değinilmiştir. Zengin bir seramik tarihi olan İran’ın seramik tarihine ve kültürüne; Avrupa seramik ve porselen tarihi ile kültürüne de genişçe yer verilmiştir. Amerikan yerli seramiğinin tarihine ve örneklerine de değinilmiştir. Hindistan seramiğinin belli başlı üretimleri de unutulmamıştır.

Sözlük maddeleri sadece tanımlamakla yetinilmemiş, olanaklar elverdiğince görseller (fotoğraflar, çizimler, grafikler vb.) ile desteklenmistir. Kimi görseller kendi koleksiyonumuzdaki seramik örnekleri ve seyahat fotoğraflarından elde edilmiş, ayrıca British Museum ve Victoria&Albert Müzesi, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Amasya Müzesi, Antalya Müzesi, Burdur Müzesi, İznik Müzesi, Çanakkale Müzesi gibi birçok müzenin koleksiyonlarından sağlanmıştır.

Sözlüğün oluşmasında pekçok kaynaktan yararlandık. Bellibaşlıları Kaynaklar kısmında yer almaktadır. Ancak yararlandığımız kaynaklar bunlardan ibaret değildir. Maddeler ile ilgili eserlerinin görsellerini paylaşan sanatçı dostlarımız ve meslekdaşlarımız; Emre Feyzoğlu, Mutlu Başkaya, Vedat Kacar, Dicle Öney, Sercan Filiz, Haniye Mohebati, Abbas Akbari ve Greg Daly’e teşekkür ediyoruz. Yurt dışından sağladığı kaynaklar için Lale Dilbaş’a, kaynak fotoğraflarını paylaştığı için Yasemin Yarol’a, kaynak kitaplarını paylaştığı için Ceren Cengiz’e ve gönderdiği araç gereç fotoğrafları için Dicle Öney’e, Abbas Akbari’nin gönderdiği Farsça kaynağı Türkçeye çevirdiği için Haniye Mohebati’ye teşekkür ediyoruz.

Kovid 19 salgınının zorlu günlerinde hazırlanan bu sözlük, umarım "var olan Türkçe yayınlar arasında yerini alarak yararlı bir kaynak oluşturur.

Sevim Çizer / İzmir - 2021

Seramik Sözlüğü’nü ARKEOLOJİ ve SANAT YAYINLARI’na kazandıran Sn. Nezih Başgelen ile sponsorumuz Sn. Azer Aran ve REPKON firmasına şükranlarımızı sunarız.

Sevim Çizer / İzmir - 2024