Paterson 'Çürütülerek' Kurtarılacak

Bornova'da 1859 yılında inşa edilen köşk, döneminin özgün mimari örneklerinden. İzmir’in 19. yüzyıl yaşam kesitini sergileyen, özgünlüğünü kısmen koruyan, 38 odalı köşk, yapıldığı dönemde, yüksek duvarlarla çevrili, içinde seraların, ahır ve ağılın bulunduğu zengin floraya sahip 133 dönüm büyüklüğünde bir bahçe içerisinde yer alıyordu. Ancak zamanla, binanın özgünlüğünü bozacak şekilde yapılan eklentiler, Paterson Köşkü'nü orjinal yapısından hayli uzaklaştırdı.

İzmir Büyükşehir Belediyesi, İzmir 1 No'lu Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu'ndaki proje onayı ve Kültür ve  Turizm Bakanlığı ile yapılan anlaşmanın ardından başladığı restorasyon çalışmaları çerçevesinde, Paterson Köşkü'nün neredeyse “yarıdan fazlasını” kaplayan, sonradan yapılmış betonarme eklentileri, yapıya zarar vermeden ve herhangi bir vibrasyon oluşturmadan beton çürütme yöntemiyle kaldırıyor. Onaylı projeleri dahilinde, aslına uygun olarak ayağa kaldırılacak köşkün, yeniden İzmir’in özel binaları arasındaki yerini alması bekleniyor.

Büyükşehir restore edip Bakanlığa devredecek

5 Ağustos'ta başlatılan çalışmalar kapsamında, restorasyon öncesindeki statik güçlendirme ve rekonstrüksiyonu işlemleri kapsamında, önce bölgesel sıva raspalarıyla özgün duvarların tespiti ve yapıya sonradan ilave yapılan eklentilerin sökümü gerçekleştirildi. Köşkün içinde serbest durumdaki yapı malzemeleri sanat tarihi uzmanları tarafından değerlendirilerek “yapının özgün malzemesi olduğu tespit edilenler” sınıflandırılarak tekrar kullanılması amacıyla koruma altına alındı. Yapının orjinal kısmıyla ilgili yapılacak işlemler için koruma çatısı kuruldu.

Çalışmalar kapsamında, Paterson Köşkü'nde yapı temelinin tespiti için araştırma kazıları gerçekleştirildi. Şimdi yeni çıkan veriler doğrultusunda proje revizyonları hazırlanıyor. Köşkün içinde korunmuş durumda olan şarap mahseni, yapının geçmişi ve kullanılan malzemelerin niteliği açısından da büyük önem taşıyor. Paterson Köşkü'nün restorasyonunun 730 gün içinde tamamlanması öngörülüyor.

Yıllardır atıl durumda bulunan 157 yıllık tarihi yapı,  restore çalışmalarının ardından, yine Büyükşehir tarafından kültür amaçlı kullanılmak üzere Kültür ve Turizm Bakanlığı'na devredilecek.

1986'da yangın atlattı

Paterson Köşkü yapılırken inşaat malzemelerinin büyük bölümü, döşeme ve duvar kaplama malzemeleri ile dekoratif amaçlı birçok yapısal eleman ve mobilyalarının tamamı İngiltere’den getirilmişti. 1960 yılına kadar Paterson Ailesi tarafından kullanılan yapı, daha sonra NATO Ofisi ve lojman binası, ardından da bir halı fabrikasının deposu olarak hizmet verdi. 1986 tarihinde geçirdiği bir yangın sonucu büyük tahribata uğradı. Köşk, o tarihten bu yana metruk durumda.

Paterson Köşkü’ndeki yeni süreç, Maliye Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğü’nün 2008 yılında köşkü İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne tahsis etmesiyle başladı. Büyükşehir Belediyesi’nin hazırladığı rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri, 2011 yılında İzmir 1 No’lu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararı ile onaylandı. Ancak yapım ihalesinin ilanı aşamasına gelindiğinde, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Paterson Köşkü’nün Büyükşehir Belediyesi’ne tahsisine ilişkin protokolü tek taraflı olarak iptal etti. Milli Emlak Genel Müdürlüğü de bunun üzerine köşkün Büyük şehir Belediyesi’ne tahsisini kaldırdı. İzmir Büyükşehir Belediyesi, protokolün iptali nedeniyle, Kültür ve Turizm Bakanlığı aleyhine dava açtı. İzmir 2. İdare Mahkemesi’nin 30 Ocak 2014 tarihli kararıyla, protokolün iptaline yönelik işlemin iptaline karar verildi.

İzmir Büyükşehir Belediyesi, Bornova’daki tarihi Paterson Köşkü’nü restore etmek için sürdürdüğü ısrarlı girişimlerin sonucunda, Kültür ve Turizm Bakanlığı köşk için yeni bir protokol hazırlayarak Belediye’ye iletti. Paterson Köşkü'nün Büyükşehir Belediyesi tarafından restore edilmesi amacı ile hazırlanan protokol, Büyükşehir Meclisi'nin 13 Ocak 2016 tarihli kararıyla onaylanıp ilgili kurumlar tarafından imzalanarak 16 Şubat 2016 tarihinde yürürlüğe girdi.