"Paket" Millet Bahçesi İhaleleri ve Tekelleşme

TMMOB Peyzaj Mimarları Odası Yönetim Kurulu'nun Millet Bahçesi ihaleleri üzerine yayınladığı basın açıklaması;

"Peyzaj Mimarları Odası olarak mevcut doğal ve kültürel peyzaj değerlerimizi korumamız gerektiğini, yanlış imar planları sonucu kentte gönye artıkları ile oluşturulan yeşil alan planlamalarının ekolojik olarak fauna ve floraya katkısı olmayacağı gibi kentsel altyapıya da bir katkısı olmadığını çok söyledik.

Kentsel ve kırsal peyzaj değerlerimizi korurken veya yeni alanlar üretirken gerekli siyasi irade ile kamu yararı gözetilerek kent dokusunda süreklilik sağlanması, nasıl bir yöntem izlenerek üretim yapıldığı ve saydamlık ilkesinin ihlal edilip edilmediği devletin güvenilirliği açısından önemlidir.

Ancak hem ihale süreçlerinde hem projelendirme aşamalarında hem de uygulamalarda tam tersi bir süreç yaşıyoruz. Mevcut kent parkları korunmadığı veya adı değiştirilerek Millet Bahçesi yapıldığı gibi, yeni yapılacak olan "Millet Bahçesi" yer seçimleri de bilim, teknik ve sosyal verilerden yoksun, olmayacak alanlarda projelendirilmektedir. Bu minvalde kent zemininden yaklaşık 280 metre yukarıda bir dağ eteğine yapılan "Pamukkale Millet Bahçesi" örnek verilebilir. Aynı şekilde Salda Gölü'nün "Millet Bahçesi" yapılmasının düşünülmesi bile ülke peyzajlarına ne kadar önem verildiğini gözler önüne sermektedir.

Yine uzun zamandır bazılarının pazarlık, yani davet usulü yapılan Millet Bahçesi ihalelerinin bazıları da açık ihale yöntemi ile yapılmaktadır. Daha önce Gazeteci Çiğdem Toker'in de dile getirdiği gibi İmrahor Millet Bahçesi "açık ihale" yöntemi ile yapılmış fakat AKM Millet Bahçesi, pazarlık yani davet usulü yapılmıştı. Hangi ihalenin nasıl yapılacağına kim neye göre karar vermektedir, millete açıklanmadı. Millet için, milletin parası ile yapılacak bu ihalelerden neden milletin haberi yoktur, açıklanmadı. Açıklanmalı!

TOKİ, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na bağlı, özellikle sosyal konut üretimi için kurulmuş olan kamu kuruluşudur. Ne yazık ki bugün lüks konuttan millet bahçesine her şeye elini atarak standardize edilmiş kimliksiz bir mimari üslup dayatan ve devlet eli ile tekelleşmeye ön ayak olan bir kuruma dönüştüğünü görmekteyiz.

TOKİ'nin ihalelerine yakından baktığımızda birçok "paket" ihale görmekteyiz. Bu "paket" ihaleler tek bir firmaya verilmektedir, davet edilebilecek firma sayısı da çok değildir zaten. Mesela 2019/280962 nolu "Türkiye Genelinde İdaremizce Yapılacak Olan Millet Bahçeleri ile İlgili Mühendislik Ve Mimarlık Tasarım Hizmetleri 17'nci Paket Danışmanlık Hizmet Alımı İşi"  ihalesi ön yeterlilik kriterlerine bakalım; eğer toplam cironuz en az 6 milyon, bankalarda en az 1.2 milyonluk kredi limitiniz, tek seferde 5.5 milyonluk bir iş deneyimi gösterir belgeniz ve de bünyenizde çalışan en az 4 anahtar teknik personel, 8 Teknik personel (Mimar/Mühendis/Peyzaj M.) var ise bu "pakete" talip olabilirsiniz. Bu ihaleye yeterlilik kriterlerini sağlayanlar içerisinden 10 istekli teklif vermek üzere davet edilecekmiş. Soruyoruz; kaç firma var ki zaten?

Yine söz konusu ihale kapsamında birim fiyat cetvelini incelediğinizde; 60.000 m² Sosyal Donatı Blokları Uygulama Projeleri Hazırlanması, 3.000.000 m² Peyzaj Projeleri ve Genel İmalat Projelerinin Hazırlaması ve 30 Adet Teknik Şartname ve Yaklaşık Maliyet hazırlanması işleri gözükmekte olup ihalenin benzer iş tanımı (Ön Yeterlilik Şartnamesi Madde 8.3) ile "Danışmanlık Hizmet Alım İhaleleri Uygulama Yönetmeliği" Madde 3/b çelişmektedir.

Diğer bir ifade ile söz konusu işin nitelik ve büyüklük bakımından benzerlik gösterdiği proje Peyzaj Projesi olmasına karşın ihale dokümanında; "Yapım İhalelerinde Benzer İş Grupları Listesinden B/II ve B/III grubu işlerinden herhangi birinin proje çizimini yapmış olmak veya B/II ve B/III grubu işlerinden herhangi birinin proje çizimi ile birlikte zemin etüd, metraj, keşif, vb. işini yapmış olmak" şartı benzer iş olarak kabul edilecektir.

Bu durum akıllara adrese teslim ihale haberlerini tekrar getirmekte, Kamu İhale Kanunu Temel İlkelerine gölge düşürmektedir.

İşin teslim süresi ise 365 gün verilmiştir. Yani ortalama bir hesap ile 12 günde bir 100.000 m²`lik Millet Bahçesi çizilmesi gerekmektedir. Elbette alt yüklenici çalıştırmanın serbest olduğunu belirten idari şartname taşeronlaşmanın ve düşük bedellere proje çizilmesinin önünü de açmaktadır.

Sonuç olarak Anayasa'nın 167. maddesinde Piyasaların Denetimine ilişkin "Devlet, para, kredi, sermaye, mal ve hizmet piyasalarının sağlıklı ve düzenli işlemelerini sağlayıcı ve geliştirici tedbirleri alır; piyasalarda fiili veya anlaşma sonucu doğacak tekelleşme ve kartelleşmeyi önler" demektedir. Hâlbuki devlet tekelleşmeyi teşvik ve destekleme konusunda emin adımlarla ilerlemekte ve suç işlemektedir. Yine Kamu İhale Kanunu, Madde 5`te belirtilen "İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur." denilmekte ancak rekabetin pek mümkün olmadığı bir ortam özenle yaratılmaktadır.

Son olarak millet söyleminin her gün hatırlatıldığı bir siyasi iklimde bir "Millet Bahçesi" ihalesinin yabancı isteklilere açık olması da ayrıca düşünülmesi gereken diğer bir noktadır."