Nükleer için İhale Yöntemi Önemli

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Müsteşarı Metin Kilci, klasik ihale yönteminin nükleer santral yatırımı için çok isabetli bir yöntem olmadığını belirterek, ''Nükleer belki bir yarışmadır ama bir güzellik yarışmasıdır, bir değer yarışmasıdır, sadece rakamlar bütünlüğü yarışması olamaz'' dedi. AA muhabirinin sorularını yanıtlayan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Müsteşarı Metin Kilci, nükleer santral projesiyle ilgili gelişmeleri anlattı. Bu yılın önemli gündem maddelerinden birinin nükleer santral projesi olduğunu söyleyen Kilci, nükleer yatırımının önemli ve pahalı bir yatırım olduğunu ve devletin mutlaka bu yatırımlarda bir şekilde bazı riskleri paylaşıyor olması gerektiğini söyledi.

Ekonomik fizibilitesi ne olursa olsun, bazı garantiler olmadan kimsenin kolay kolay 10-15 milyar dolar parayı yatırmasını beklemenin mümkün olmadığını ifade eden Kilci, bu nedenle batıdaki adıyla PPP olarak bilinen devlet-özel sektör ortaklığı modelini çok önemsediklerini vurguladı. Kilci, ''Yani bu boyutta bir yatırımın özel sektör tarafından tek başına gerçekleştirilmesini düşünmek çok kolay değil. Kaldı ki sadece finansman boyutuyla değil, birçok hukuki, düzenleyici ve çevre boyutuyla da kamunun bu işte elini taşın altına koymazı lazım'' diye konuştu.

Klasik ihale yöntemi çok isabetli bir yöntem değildi

Nükleer santral yapımı için klasik ihale yönteminin de çok isabetli bir yöntem olmadığını ve bazı yatırımlarda ihale ile her zaman en başarılı sonucun alınamayacağını savunan Kilci, şöyle konuştu:

''Ben ihale uzmanı bir kurumdan geliyorum. İhale için bir yarışma ve yarışmanın parametrelerini belirlemek lazım. Nükleer öyle bir konu değil. Nükleer, evet belki bir yarışmadır ama bir güzellik yarışmasıdır, bir değer yarışmasıdır. Bunu tek bir değere indirgediğiniz zaman, rakamlar bütünlüğü yarışma olamaz. Dolayısıyla TETAŞ tarafından yapılan ihalede bazı eksiklikler vardı. Nitekim Danıştay da yönetmeliği iptal ederek, bu eksiklikleri tespit etti. Bazı ön hazırlıklardaki eksiklikler de bu ihalenin başarısız bir şekilde sonuçlanmasına neden oldu. Fakat büsbütün bu ihaleyi başarısızlıkla tanımlamak da çok doğru değil. Çünkü önemli tecrübelerde edindik. En azından neyin olmayacağını gördük.''

''Mutlaka kalıcı adımlar atmamız lazım''

Türkiye'nin nükleer konusunda zaman kaybetmeye tahammülü olmadığını kaydeden Müsteşar, ''Kim ne derse desin nükleer konusunda çok geç kaldık ve mutlaka kalıcı adımlar atmamız lazım. Önümüzdeki 10-20 yıllık dönemde arz güvenliğinin en önemli parametrelerinden bir tanesi olan nükleer santralin Türkiye'ye kazandırılması lazım'' dedi. Kilci, nükleer santral yapımı konusunda Mersin-Akkuyu ve Sinop'u birbirinden ayırmadıklarını da söyledi.

Devlet-özel ortaklığı nasıl olacak?

Devlet-özel ortaklığının yarı yarıya mı düşünüldüğünün sorulması üzerine Kilci, şu bilgileri verdi:

''Hayır, yüzde 50-yüzde 50 diye bir şey söz konusu değil. Oran belirtmek mümkün değil. Zaten devletin bu işi yüzde 50 ölçüde yapacak gücü olsa biraz zamanda yüzde 100'ünü de yapar. Ama kamunun mali durumu belli. Daha doğrusu elektrik şirketlerinin mali durumu belli. Bu sadece parasal anlamda ortaklık anlamına gelmiyor. Daha düşük oranda da olabilir bu. Bunun yanına parasal olmayan değerler konularak devletin ortaklığı sağlanabilir. Bir de devletin ortaklık oranıyla ilişkisi olmayan bir boyutu daha var. Yani yüzde 5 veya yüzde 3 ortak olursunuz ama önemli kararlarda da söz sahibi olmanız lazım. Nükleer öyle bir konu. Nükleerde devletin söz sahibi olmasını gerektiren çok önemli hususlar var, bunların belirlenmesi lazım. Nükleer gibi önemli konularda devletin mutlaka söz sahibi olması lazım. Ortaklık oranının ne olacağının çok fazla önemi yok. Bir de finansörlerin projenin finanse edilebilmesi için banka kredisi için devleti işin içinde görmek istiyor olmaları var. Bu da çok önemli.''

''İhtiyatlı hareket ediyoruz''

Türkiye'de nükleer santral konusunda daha önce 4 ihalenin yapıldığını ve fiyatın çok düşük çıktığı ihalelerin de bulunduğunu belirten Kilci, son ihalenin de nükleer santral yapımı ihalesi değil, bu santralden elektriğin alınması ihalesi olduğuna dikkat çekti. TETAŞ gibi sadece alım garantili santrallerin kontratlarını yönetmekle sorumlu bir kuruluşun nükleer santral ihalesi gibi çok kapsamlı bir işi yapmasının biraz zor olduğunu ifade eden Metin Kilci, ''Dolayısıyla biz biraz daha derli toplu, biraz daha geçmişten ders almış olarak ve biraz daha ihtiyatlı hareket ediyoruz. Bu, uzun soluklu bir iş. Bugün kazma vursanız, 5-6 yıldan önce devreye alamıyorsunuz. Önümüzdeki yıl kimin ne olacağı belli değil, ama bu santrali bu ülkeye kazandırmak yönünde ne kadar adım atabilirsek kendimizi o kadar kıvançlı hissederiz'' dedi.

Esneklikler olmalı

Kilci, bir nükleer santralin ömrünün 40-50 yıl olduğunu ve bu işletme dönemini planlarken bugünkü parametrelerle planlamanın imkansız olduğunu, dolayısıyla elektrik alım fiyatı başta olmak üzere bazı konularda esnekliklerin sağlanması gerektiğini vurguladı. Esnekliklerin olmaması halinde yatırımcının ileride olabilecek riskleri hesap ederek fiyat vereceğine işaret eden Kilci, ''Yani yatırımcı yapım ve işletme dönemi içinde ne kadar risk varsa fiyata yansıtacak. Siz bu riskleri ne kadar ortadan kaldırırsanız, yatırımcının fiyatı o kadar geriye çekme ihtimali var. Şimdi bizim bütün yapmaya çalıştığımız şey bu. Yani risk denilen şeyleri ne kadar azaltırsak o kadar iyi noktada oluruz'' diye konuştu.