Nevşehir Kalesi Yenileme Alanı Kararı İptal Edildi

Mimarlar Odası Ankara Şubesi, tüm baskılara rağmen Başkent ve hinterlandındaki illerde doğal ve kültürel varlıkları koruma mücadelesini sürdürüyor.

Yapılaşma ve yanlış uygulamalar nedeniyle tehdit altındaki, Nevşehir ve Kapadokya’nın korunması için çok sayıda dava açan Mimarlar Odası Ankara Şubesi, hukuki kazanımlar elde etmeye devam ediyor. Mimarlar Odası Ankara Şubesi, UNESCO Dünya Miras Listesi’ndeki Kapadokya’da Nevşehir Kalesi ve çevresinin Cumhurbaşkanlığı kararı ile yenileme alanı olarak belirlemesini de yargıya taşımıştı.

Danıştay 6. Daire, Nevşehir Kalesi ve çevresini kapsayan alanın, 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanunun 2. maddesi uyarınca "Yenileme Alanı" olarak belirlenmesine ilişkin 08/01/2020 tarih ve 31002 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 07/01/2020 tarih ve 2035 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı’nı iptal etti. Mahkeme, “Cumhurbaşkanlığı kararı kamu yararına ve hukuka aykırıdır” dedi.

Kararı değerlendiren Mimarlar Odası Ankara Şube Başkanı Tezcan Karakuş Candan, “Ülkemizde önlem alınmadan yanlış yer seçimleri ve denetimsizlik nedeniyle, deprem bölgesinde yaşanan can kayıpları ortadayken, kentsel dönüşüm anlayışıyla, tarihi Nevşehir Kalesi’nin, yenileme alanı adı altında yapılaşmaya açılmasını Danıştay’ın iptal etmesi, başka bir facianın yaşanmasının önünü kesmiştir.” dedi.

Candan şöyle devam etti: “Nevşehir ve Kapadokya bölgesi geçmişten bugüne çok ciddi yapılaşma tehdidi altında. Nevşehir Kalesi ve çevresi kazı ve temizlik adı altında tahrip edilmiş, alanda bulunan eserler yok edilmişti. Turizm adı altında tüm bölgeyi betonlaştırmak için Nevşehir Kale ve çevresine ilişkin Cumhurbaşkanlığı kentsel dönüşüm anlayışıyla yenileme alanı kararı çıkartıldı. Kararı yargıya taşıdık. Açtığımız davada bilirkişiler de, mahkemeye ‘Nevşehir Kalesi ve çevresi arkeolojik SİT alanıdır, korunmalıdır. UNESCO Dünya Miras Listesi’ndeki SİT alanının nesnel, teknik ve bilimsel gerekçeler ortaya konulmadan yenileme alanı olarak belirlemesi uygun değildir’ görüşünü sundu. Danıştay 6. Daire’de, Cumhurbaşkanlığı kararının kamu yararına ve hukuka aykırı olduğunu belirterek, kararı iptal etti. Haklılığımız bilim insanları ve yargı kararıyla tescil edildi. Mimarlar Odası Ankara Şubesi olarak, tüm baskılara rağmen, kamu yararını savunmaya, doğal ve kültür varlıklarımızı korumaya devam edeceğiz.”

Geri dönüşü mümkün olmayan tahribata yol açabilecek karar, ulusal ve uluslararası koruma ilkelerine aykırı
Candan, karar gerekçesinde yer alan şu ifadelere dikkat çekti: “Bölgedeki kentsel dönüşüm ve temizlik çalışmaları sırasında açığa çıkan kalıntıların çok katmanlı bir yerleşimi temsil eden kaya oyma yamaç yerleşimi olarak tanımlanan ve III. derece arkeolojik sit alanı olarak belirlenen dava konusu alanda, tescilli kültür varlıkları ve sivil mimarlık örneklerinin, yer altı kaya oyma mağara ve tüneller gibi arkeolojik ve tarihi niteliği olan mekanların da yer aldığı, içerisinde henüz araştırılmamış alanlar bulunduğu, yapılan çalışmalar ve kazılarla üzeri açılarak görünür hale gelen bölgenin, yerleşim alanı özelliğini yitirdiği, büyük ölçüde yapılaşmadan arındırıldığı, Kapadokya’da kayalara yapılmış tapınaklar, meskenler, köyler ve manastırların nitelikleri, sıklıkları ile geleneksel insan yerleşiminin olağanüstü bir örneği olması nedeniyle dünya mirası açısından önemli olduğu anlaşılmaktadır. Uyuşmazlığın çözümünde, Kapadokya’da kayalara yapılmış tapınaklar, meskenler, köyler ve manastırların, nitelikleri, sıklıkları ile geleneksel insan yerleşiminin olağanüstü bir örneği olması nedeniyle dünya mirası açısından önemli olduğu gerçeği ile Anayasa ve Uluslararası Sözleşmeler çerçevesinde Devletin bu alanların korunması ve gelecek kuşaklara aktarılmasındaki sorumluluklarının da göz önünde bulundurulması önem arz etmektedir. Mevzuat hükümlerinin ve bilirkişi raporunun birlikte incelenip değerlendirilmesinden; çok katmanlı kaya oyma yamaç yerleşimi olarak tanımlanan ve arkeolojik sit alanı niteliğini taşıyan yamaç yerleşiminin üzerinin açılarak tamamen görünür duruma geldiği, içinde birçok tescilli kaya oyma yapının yanı sıra henüz açılmamış alanlar bulunduğu, mevcut haliyle yerleşim alanı niteliğini kaybetmiş olması ve içerisinde diğer dokuyla uyumlu, yıpranmamış ve özelliğini korumaya devam eden alan ve yapı bulunmaması nedeniyle, dava konusu alanın baskın karakterinin 5366 sayılı Kanunda belirtilen yıpranan ve özelliğini kaybetmeye yüz tutmuş olma kriterini taşımadığı, diğer yandan alanda bulunan kaya oyma yamaç yerleşiminin yapı ölçeğinde ele alınması ve yeniden inşası olanağının bulunmadığı gibi üzeri tamamen açılarak görünür duruma gelen çok katmanlı arkeolojik alanın üzerinin yeniden yapılaşmaya ve yerleşime açılmasının, üzerinde konut, ticaret, turizm vb. kullanım için yapılacak inşai faaliyetler ve fiziki müdahalelerin alanın niteliğine uygun olmadığı, geri dönüşü mümkün olmayan tahribata yol açabileceği, bütünleşik bir nitelik taşıyan ulusal ve uluslararası koruma ilkelerine aykırı olduğu görülmektedir.   Öte yandan, dava konusu alanda arkeolojik kazı ve çalışmaların devam etmesi ve henüz açılmamış alanlar bulunması nedeniyle, yapılacak araştırma ve çalışmaların sonucuna göre arkeolojik sit derecesinin yeniden değerlendirilebileceği açıktır. Bu durumda; arkeolojik sit alanı olarak tescilli Nevşehir Kalesi ve çevresini kapsayan alanın, 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanunun 2. maddesi uyarınca ‘Yenileme Alanı’ olarak belirlenmesine ilişkin 07/01/2020 tarih ve 2035 sayılı Cumhurbaşkanı Kararında kamu yararına ve hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.”

Candan, “Yargı bir kez daha Nevşehir ve Kapadokya çevresinin dünya mirası bir SİT alanı olduğunu vurgulayarak, alanın korunması gerektiğini, yapılacak tüm müdahalelerin telafisi mümkün olmayacak tahribatlara yol açacağını ortaya koymuştur. Kapadokya gözbebeğimizdir. Rant için doğal ve kültürel varlıklarımızı, tarihi değerlerimizi, paletli iş makineleri, kepçe ve hiltilerle yok eden zihniyete karşı mücadeleye devam edeceğiz.” diyerek sözlerini sonlandırdı.