|
Ortadoğu ve Hazar
doğalgazını Avrupa’ya taşıyacak, Avrupa’yı doğalgaz konusunda
Rusya’nın tekelinden kurtaracak Nabucco doğalgaz boru
hattı projesinin en kritik adımı bugün Ankara’da atılacak. Muhtemel
doğalgaz tedarikçisi ülkelerle Avrupalı doğalgaz alıcıları aynı masa etrafında
buluşturacak törende Gürcistan Cumhurbaşkanı Mikail
Şaakaşvili’nin yanısıra, Türkiye, Bulgaristan, Romanya, Macaristan ve
Avusturya’nın Başbakanları ile çok sayıda bakan ve üst düzey bürokrat hazır
bulunacak.
En büyük sorun gaz
Avrupa Yatırım Bankası, Avrupa Yeniden İmar ve Kalkınma Bankası ile Nabucco
Konsorsiyu’nun finansmanını sağlayacağı projenin şimdilik en önemli sorunu,
doğalgaz kaynağı bulmak. ABD ve AB, Azerbaycan ile Türkmenistan’ı Rusya’nın
etkisinden kurtarıp projeye aktif katılımlarını sağlamaya çalışıyor. Irak, Mısır
ve Suriye’nin de ‘muhtemel tedarikçi’ olarak görüldüğü projede, İran, en kolay
kaynak olmasına karşın ABD’nin baskısı ve nükleer çalışmaları nedeniyle
dışlanıyor. Tarihi imzaları atılacak Nabucco’nun soru ve cevaplarla kısa
hikayesi şöyle:
Projenin kapsamı nedir?
Nabucco, Ortadoğu ve Hazar havzası doğalgaz üreticileriyle Avrupalı
tüketicileri buluşturmayı hedefleyen bir doğalgaz boru hattı projesi. Hat,
Türkiye’nin ardından Bulgaristan, Romanya, Macaristan üzerinden Avusturya’ya
ulaşacak. Boru hattının uzunluğu toplamda 3300 kilometreyi bulacak ve doğalgaz
kaynağına göre yaklaşık 1600 ile 2000 kilometresi Türkiye’den geçecek.
Ne zaman tamamlanacak?
Boru hattının inşasına 2011 yılında başlanması öngörülüyor. Boru hattından
ilk gazın 2014’te pompalanması bekleniyor.
Ne kadar gaz taşınacak?
Nabucco boru hattından ilk etapta 8-10 milyar metreküp doğalgaz taşınacak.
Miktar, yıllara sari olarak artacak ve maksimum kapasite yıllık 31 milyar
metreküpe çıkarılacak (Türkiye Mavi Akım boru hattından 16, batı hattından 14
milyar metreküp doğalgaz alıyor).
Projeyi kim hayata geçirecek
Projeyi hayata geçirmek için Nabucco Konsorsiyumu adlı bir
uluslararası şirket kuruldu. Şirketin ortakları arasında Türkiye’den BOTAŞ,
Bulgaristan’dan Bulgargaz, Romanya’dan Transgaz, Macaristan’dan MOL,
Avusturya’dan OMV ve Almanya’dan RWE var. Fransa’nın doğalgaz şirketi Gaz de
France’ın projeye katılma isteği, Türkiye’nin de etkisiyle reddedildi.
Proje maliyeti nedir, nasıl karşılanacak?
Proje maliyeti yaklaşık 8 milyar avro olacak. Maliyetin yüzde 30’unu
şirketler kendi öz sermayeleriyle karşılayacak.
Avrupa yatırım bankası,
maliyetin yüzde 25’ini, (2 milyar avro) finanse edecek. Londra merkezli İmar ve
Kalkınma Bankası da projeye destek vereceğini duyurdu.
Törene kimler katılacak
Ankara’da yapılacak hükümetlerarası anlaşmanın imza törenine Türkiye’nin
yanısıra Bulgaristan, Romanya, Macaristan ve Avusturya’nın Başbakanları
katılacak. ABD’li kongre üyesi Richard Logar ile Başkan Barack Obama’nın enerji
konusundaki özel temsilcisi Büyükelçi Richard Morningstar, AB Komisyonu Başkanı
Barosso, Gürcistan Cumhurbaşkanı Saakashvili de törende hazır bulunacak. Törende
Suriye, Azerbaycan, Mısır, Türkmenistan ve Katar’dan bakanlar, Almanya’dan
Enerji Bakanlığı müsteşarı yeralacak.
Hattan geçecek doğalgaz bulundu mu?
Nabucco boru hattına doğal gaz sağlanacak muhtemel ülkeler, Azerbaycan,
Türkmenistan, Irak, Suriye, Mısır, Katar olacak. Kısa vadede hattın ilk
kaynağının Azerbaycan olması bekleniyor. ABD’nin ısararı, Türkmenistan
yönetimini de harekete geçirdi. Ancak Rusya’nın Azerbaycan ve Türkmenistan
üzerindeki yakın markajı ve Projeden dışlanan İran’ın rahatsızlığı, Hazar
Denizi’nden doğalgaz boru hattı geçirilmesini engelleyebilir ve Türkmen
doğalgazının projeye dahil edilmezini geciktirebilir. Türkiye, Azeri doğalgazına
öncelik verilsin diye Irak’tan ve Suriye üzerinden kendi enterkonnekte
sistemine, dolayısıyla da Nabucco’ya bağlanacak boru hatları için acele etmiyor.
Özetle, imzası atılacak Nabucco’dan geçecek, netleşmiş tek metreküp bile
doğalgaz bulunmuyor.
İmzadan sonra ne olacak
Hükümetlerarası anlaşmanın imzalanmasını, proje destek anlaşmaları izleyecek.
Nabucco konsorsiyumu, ilgili ülkelerle ticari anlaşmalar imzalanacak. Daha önce
Bakü Tiflis Ceyhan petrol boru hattında izlenen süreç, Nabucco’da da
tekrarlanacak ve Konsorsiyum’un ülkelerle imzalayacağı anlaşmalar, çevre
konularını, güvenceleri, mülkiyet haklarını, muafiyetleri, içerecek. Sözkonusu
ülke destek anlaşmalarının altı ay içinde tamamlanması hedefleniyor.
İran şimdilik yok
Avrupa Birliği ile Türkiye Nabucco’yu planladıkları ilk yıllarda doğalgaz
kaynağı olarak İran’ı görmekteydi. Ancak, ABD yönetimi, İran’ın nükleer
silahlanma konusunda dünya ve AB ile işbirliği yapmadığını gerekçe göstererek,
İran’ın Nabucco’ya katılımını bir taviz olarak niteledi.
Avrupalılar başta
ayak direse de ABD, Azeri, Türkmen, Kazak ve Irak doğalgazının alternatif olarak
düşünülmesini istedi ve bu ülkeler nezdinde Nabucco’ya katılım için aktif çaba
harcadı. Bugünkü imza törenine ve toplantıya İran katılmayacak. İran’ın kısa
vadede doğalgaz kaynağı olması da mümkün görünmüyor.
Rusya’nın tavrı nedir?
Bugün yapılacak törene Rusya da davet edildi. Enerji Bakanı Taner Yıldız,
isterse Rusya’nın da projeye dahil olabileceğini söyledi. Rusya’nın imza
törenine ne düzeyde katılacağı son ana kadar belli olmadı. Dünyanın en büyük
doğalgaz tekeli haline gelen Rusya, Hazar havzası ve Türk cumhuriyetlerinde
hükümranlığının sürmesini istiyor. Türkiye’ye ikinci Mavi Akım boru hattını
öneren Rusya, Azerbaycan ve Türkmenistan ile de birlikte hareket ederek, AB’nin
Rusya’ya bağımlılıktan kurtulmaması için elinden geleni yapıyor.
Türkiye ne kazanacak?
Daha önce BTC için de yapılan bu tartışmanın yanıtı BTC’de verilen yanıtla
aynı. İnşaat sırasında Türkiye’de 15 bin kişi istihdam edilecek. İşletme
aşamasında da yaklaşık 500 kişi istihdam edilecek. Geçiş ücreti almayacak olan
ülkeler, elde edilecek gelir vergisini paylaşacak. Boru hattının yaklaşık üçte
ikisine ev sahipliği yapacak Türkiye’nin vergi gelirlerinin de üçte ikisini
alması bekleniyor.
Yüzde 15’ten vazgeçtik
Bu rakamın yıllık 450 milyon avroyu bulacağı belirtiliyor. Türkiye,
Nabucco’dan geçecek yıllık 37 milyar metreküp doğalgazın yüzde 15’inin
Türkiye’ye satılması için garanti istiyordu. Ancak bu istek diğer katılımcılarca
olumlu karşılanmayınca, Türkiye bu isteğinden vazgeçti. Daha önce BTC boru
hattında da benzer bir hesap yapan Türkiye, işletme giderliğinin yüksekliği
nedeniyle amacına ulaşamamıştı. BTC’nin gelirlerinin tamamı giderler için
kullanılmış, BOTAŞ zarar etmişti.
|
