Maden Ocaklarındaki 'Hayat Hattı' için Geri Sayım

Manisa'nın Soma ilçesinde iki yıl önce  meydana gelen ve 301 işçinin hayatını kaybettiği facianın ardından, madenlerde  işçi sağlığı ve iş güvenliğini iyileştirecek düzenlemeler çerçevesinde ocaklarda  zorunlu hale getirilen "hayat hattı" kurulması ve personel takip sistemi için son  tarih olan 1 Ocak 2017 itibarıyla geri sayım başladı.

Sıkı denetimler sonucu güvenlik kurallarına uymadığı belirlenerek  kazanın ardından kapatılan yaklaşık 100 maden ocağından, eksiklerini  tamamlayanlar ciddi kontrol altında birer ikişer yeniden hizmete girdi. Ancak  işletmelere hem kamu hem de sigorta şirketleri tarafından çifte denetim  uygulanıyor.

AA muhabirinin edindiği bilgiye göre, 13 Mayıs 2014'te gerçekleşen  Soma kazası sonrasında, 11 Eylül 2014 ve 4 Nisan 2015 tarihli kanunlar ile iş  güvenliğinde kaza riskini azaltıcı, çalışanların özlük haklarını ve çalışma  ortamlarını iyileştirici yasal düzenlemeler gerçekleştirildi.

Söz konusu düzenlemelere göre, maden sektöründe çalışan tüm işçiler  için 55 olan emeklilik yaşı 50'ye indirildi. Linyit ve taş kömürü çıkaran  madencilere ödenecek ücretin asgari ücretin iki katından az olmaması ve maden  sektöründe çalışan tüm işçiler için çalışılmayan günlerin de çalışılmış gibi  yıpranmaya dahil edilmesi kararlaştırıldı.

İki asgari ücret, haftada 37.5 saat çalışma

Madencilerin ücretleri iki asgari ücrete çıkarılıp, haftalık çalışma  süreleri 45 saatten 37,5 saate indirildi. Ayrıca, madencilerin yıllık izinlerine  4 gün daha eklendi.

Sektör yetkilileri, Eylül 2014'te yapılan düzenlemeler sonrası Maden  İşleri Genel Müdürlüğü ve Çalışma Bakanlığı'nın madenlerdeki sıkı denetimleri  sonrasında, 170 ocaktan yaklaşık 100'ünün güvenlik koşullarını yerine  getirmedikleri için kapatıldığını belirtti.

Kapatılan ocak işletmecilerinin geçen sürede ocakların açılması için  gerekli evrakları tamamlamaya çalıştığını belirten yetkililer, "Özellikle  madencilere ödenecek iki asgari ücrete hükümetin destek vermesini kararlaştıran  düzenlemenin ardından, ocak işletmecileri eksiklerini tamamlamaya başladı.  Eksiklerini tamamlayıp, denetimleri atlatan maden ocakları ise şu an yeniden  açılıyor. Son dönemde neredeyse her hafta bir ocak açılmaya başlandı. Fakat bu  ocaklarda müfettişler çok sıkı bir denetim uyguluyorlar." ifadelerini kullandı.

Madenlerde çifte denetim

Ayrıca, yer altında çalışan madencilere zorunlu ve olağanüstü haller  dışında fazla çalışma yaptırılmaması kararlaştırılırken, maden çalışanları için  "zorunlu ferdi kaza sigortası" uygulaması getirildi.

Yetkililer, işverenin kişi başına 700 lira primle yaptırdığı ferdi  kaza sigortasının 150 bin liralık bir hayat sigortasına karşılık geldiğine işaret  ederek, "Madenler MİGEM veya Çalışma Bakanlığı'nın yanı sıra sigorta şirketleri  tarafından da çifte denetleniyor. Çünkü sigorta şirketleri ferdi sigorta  yapılacak işletmelere gidiyor ve oradaki koşulları denetleyip, gerekli güvenliğin  sağlanmadığını gördüklerinde zaten sigorta yapmıyor. Böylece, sigortacılık  sektörü de maden işletmelerine ayrı bir denetim uygulamış oluyor." diye konuştu.

Ferdi kaza sigortasının, sadece yer altı madenlerinde değil açık kömür  ocaklarında da uygulandığı belirtildi.

Özlük haklarının yanı sıra kazaları önleme yönünde de önlemler  öngörüldü. Madende ilerleme yönünde kontrol sondajları yapma zorunluluğu ve yer  altı işletmelerinde çalışanların bulundukları yeri ve giriş çıkışlarını gösteren  takip sistemi zorunlu kılındı.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın 24 Mart 2016 tarihinde Resmi  Gazete'de yayımlanan, "Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinde  Değişiklik Yapılmasına Hakkında Yönetmelik"e göre, herhangi bir kaza anında  madencinin yolunu bulması için maden içerisine "hayat hattı" döşenmesi  kararlaştırıldı.

Hayat hattı, "çalışanların kaçış hızını engellemeyecek ve rahatlıkla  elle takip edilebilecek bir yükseklikte, uygun aralıklar ve bağlantılarla tavana  veya yan duvara monte edilecek." Bu hat, 7 milimetre çapında sarı renkli bir  ışıklardan oluşacak ve tek yönlü konik gösterge ile başlayacak. Konik göstergeler  acil çıkışı gösterecek şekilde 10 metreyi geçmeyecek aralıklarla yerleştirilecek.  Bu konik göstergelerin tam orta mesafesinde de reflektör levhalar bulunacak ve  kaçış yönünde yeşil, aksi istikamette ise kırmızı renkte yanmaz malzemeden  yapılacak.

Ayrıca, işverenler madenlerinde faaliyet alanları ile yeryüzüne çıkış  ağzı arasında oksijenli ferdi kurtarıcı değişim ve dolum istasyonları kurmak  zorunda olacak. Bu istasyonların hangi aralıklarla kurulacağı ise madenlerin  jeolojik yapısına göre belirlenecek.

Söz konusu yönetmeliğe göre, hayat hattı ve personel takip sistemi  uygulamalarının 1 Ocak 2017 itibarıyla tamamlanmış olması gerekiyor.

Kömürde sığınma odası muafiyeti

Öte yandan, kömür ve türevleri hariç yer altı maden işyerlerinin, acil  durumlarda kullanılmak üzere sığınma odası kurma koşulu bulunuyor.

Sektör yetkilileri, sığınma odası şartının kömür ve türevleri maden  işletmelerinde uygulanmasının çok zor olduğuna dikkati çekerek, "Kömür madenleri  sığınma odası şartından bu yüzden muaf tutuldu. Çünkü bu madenlerde üretim stabil  bir noktada yapılmıyor. Kömürde üretim sürekli ilerliyor ve yaşam odası geride,  göçük altında kalıyor. O yüzden ilerledikçe yeniden sığınma odası yapmak  gerekiyor. Kömür madenlerine sığınma odası yapılacak olsa, neredeyse iki üç ayda  bir yeniden tesisi gerekiyor. Fakat üretimin stabil olduğu diğer madencilik  türlerinde sığınma odaları kurulması lazım." değerlendirmesinde bulundu.

Ölümlü kazaların yüzde 98'i kömürde

Madenlerde, grizu patlaması, toz patlaması, yangın, göçük, heyelan ve  su baskını gibi kazaların yüzde 68'i sadece kömür üretimi yapılan madenlerde  meydana geliyor. Ölümlü kazaların ise yüzde 98'i kömür üretim faaliyetlerinde  oluşuyor.

Bu özelliğinden dolayı kömür ABD, Yeni Zelanda, Çin, Avusturalya,  Güney Kore ve Kanada gibi ülkelerde genel maden kanunu dışında özel bir  düzenlemeye tabi tutuluyor. Türkiye de Soma faciasından sonra yaptığı yasal  değişikliklerle sektörü özel bir statüye kavuşturma çabası ortaya koyuyor.

Türkiye'de 60 farklı madencilik faaliyetinde çalışanların, yer altında  işçilik yapanlar da dahil toplamı yaklaşık 150 bini buluyor.