Kuzey Irak İhracatında Kırmızı Alarm

Dünya Gazetesi'nden Handan Sema Ceylan'ın haberine göre, Irak Şam İslam Devleti’nin (IŞİD) saldırılarını Irak’ın Kuzeyi’ne de çevirmesi, Türkiye’nin ikinci büyük ihracat pazarını tehdit ediyor. Türkiye Irak’a olan 12 milyar dolarlık ihracatının yaklaşık 8 milyarlık bölümünü Kürtler'in yaşadığı Kuzey Irak’a yapıyordu. Sadece Temmuz ayında ülkeye yapılan ihracat yüzde 53,6 düştü. Kuzey Irak’a yapılan ihracatın ise yüzde 46 kan kaybettiği öngörülüyor. ABD’nin müdahalesine kadar geçen 10 günlük süreçte ticaret neredeyse durdu. Türkiyeli işadamları Kuzey Irak’taki yatırımlarını ise askıya aldılar. Gelişmeler nakliye sektörüne de yansıdı. Irak’a giden taşımalar geçen ayın verilerine göre yarı yarıya azaldı. İş dünyası temsilcileri, böyle gitmesi durumunda yılsonuna kadar düşüşün yüzde 80’e yaklaşacağını iddia ediyorlar.

Türkiye’nin bu yılın ilk 7 ayındaki Irak ihracatı 6 milyar 344 milyon 203 bin dolar olarak gerçekleşti. Geçen yılın aynı döneminde ise rakam 6 milyar 519 milyon 265 bin dolardı. Yani bu yılın ilk 7 ayında yapılan Irak ihracatı geçen yılın Ocak-Temmuz aylarında oranla yüzde 2,9 düşüş kaydetti. Düşüş çok büyük gözükmese de aylık verilere bakınca karşımıza farklı bir tablo çıkıyor. Ancak aylık verilere bakınca 2013’ün Haziran ayına oranla bu yılın aynı ayında ihracatın yüzde 21 oranında gerilediği görülüyor. Temmuz’da ise asıl sıkıntılı tablo ortaya çıkıyor. Geçen seneye oranla bu yıl Irak’a yapılan ihracat yüzde 53,6 kan kaybetmiş durumda. Öte yandan Ağustos ayında süren IŞİD saldırılarının ardından Ağustos rakamların daha düşük geleceği öngörülüyor.

Erbil: Hayat normale dönüyor ancak ticaret durdu

Kuzey Irak’ın en büyük kenti hiç şüphesiz Erbil. Türkiye’den 5 bankanın kentte şubesi bulunuyor. 3 gün önceki Amerika müdahalesinden önce IŞİD Erbil’in 45 kilometre yakınına kadar gelmişti. Ortadoğu Sanayici ve Genç İşadamları Derneği Erbil Şube Başkanı Mehmet Akyı, “Burada insanlar can derdine düştü. Türkiye’ye giden uçaklar artık maksimum dolulukta. Ticaret ve üretim tamamen sıfıra düştü. 3 gün önce yapılan müdahale ile hayat normale dönüyor gibi. Ancak ticari hayatın kendine gelmesi zor” diye konuştu. Türkiye kapısında ihracatın normal seyrinde olduğu zamanlarda 10 kilometre TIR kuyruğu olduğunu da anlatan Akyıl, “Ancak daha dün kapıda sadece birkaç araç vardı. Erbil Zaho arasındaki 2 kilometrelik araç kuyruğu bile bizi memnun eder” ifadelerini kullandı. Şu anda Türkiye’de bazı firmaların üretimini durdurduklarını da paylaşan Akyıl, “Ancak süreç böyle devam ederse bu firmalar zor durumda kalır” diyerek, sıkıntının Türkiye’ye yansımasının bir süre daha alacağını kaydetti. Akyıl, “Şu anda kimse elindeki malı satmak istemiyor. İşadamları duruma göre hareket edecekler” dedi.

DUHOK: Otellerin yüzde 80’i boş

Güney’e transit geçişlerin sağlanması nedeniyle Kuzey Irak’ın önemli ticaret merkezlerinden biri olan Duhok’ta Amerikan müdahalesine kadar geçen 10 günlük sürede hayat durmuştu. 9 yıldır Duhok’ta yaşayan İsa Erdem, hem kentteki Lomana Otel’in sahibi hem de gıda ve tekstil üzerine perakende mağazaları olan bir işadamı. Otelinin tam Musul yolu üzerinde olduğunu anlatan Erdem, “3 gün önce Amerikan müdahalesi ile birlikte sokakta insan görmeye başladık. Otelimiz tam Duhok Valiliği’nin karşısında, Musul yolu üzerindeyiz. Önceden Türkiye’den gelen tüm işadamları hem Güney’e hem de Musul’a gitmek için bizim güzergâhımızı kullanıyordu. Şu anda otellerde doluluk oranları tarihi bir düşüş yaşamış durumda. Bizde doluluk yüzde 20. Diğer otellerde de durum aynı. Odaların yüzde 80’i boş. Buradaki oteller aslında iş otelleri, işadamı gelmeyince, iş durunca, oteller de duruyor” diye konuştu. IŞİD’in Türkiyeli işadamlarının büyük depolardaki mallarını yaktığını kaydeden Erdem, “Zaten Musul’dan mal sattığımız insanlara da artık ulaşamıyoruz. Paramızı alamıyoruz. Saldırılar burayı da vurunca, perişan olduk” dedi. Hayatın normale dönmeye başladığını anlatan Erdem, “Biz iş dünyası temsilcilerimizden burada iş yapan Türkiyeli işadamlarını ziyaret etmelerini, insanlara moral vermelerini istiyoruz” açıklamasını yaptı.

Aksoy: Durum çok kötü, umut 2015'e

DEİK Türk-Irak İş Konseyi Başkanı Ercüment Aksoy, “Durum çok kötü, 2 ay önce bir haber kanalına ‘bu böyle devam ederse düşüş yüzde 50’lere varır demiştim’, şu anda geldiğimiz nokta bu” açıklamasında bulundu. “Savaş ortamında mobilya alır mısınız, binanızı değiştirir misiniz” diyen Aksoy, şunları kaydetti: “Geçtiğimiz 10 gün de Kuzey Irak’ta, Erbil’in, Musul’un güneyine sevk edemediğiniz her malda sorun var. İran’dan girişler sağlıyoruz ama yeterli değil. Şu anda ellerinde rehinelerimiz var. Seçilmiş Cumhurbaşkanımızı dahi tehdit ediyorlar. Bizim ayağımızı mı içeri çekmek istiyorlar bu hamleyle bilmiyoruz.”

Irak’ı bilerek değerlendirmek gerektiğinin altını çizen Aksoy, “3 senedir Maliki hükümetiyle anlaşamıyorduk. Ona rağmen senede 1 milyar dolar ihracat yapılıyordu, Abbadi ile buna müteahhitlik de eklenirse ihracatın 3 misli artacağını düşünüyorum. Tabi bu bir çırpıda olmaz. Sürekli yukarı yönlü bir ivme ile ihracat artacaktır” açıklamasında bulundu. Ercüment Aksoy herşeye rağmen Irak’ın bundan sonra da boş bırakılmamasını istedi.

2 bin Ezidi Türkiye’de

Bölgede IŞİD’in saldırıları bir insanlık dramı yaşanmasına da neden oldu. Ezidiler Şengal dağlarına sığındı. Göç sırasında çok sayıda çocuk susuzluktan öldü. Saldırıların ardından 2 bin Ezidi’nin Türkiye’ye sığındığı iddia ediliyor. Sadece Diyarbakır’a gelen mağdurların sayısı 800’e ulaştı. Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi ve Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası (DTSO) savaştan kaçanlar için seferber oldu. Kentin kültür merkezi Sümerpark, Ezidilere açılırken Eski İl Milli Eğitim Müdürlüğü Hizmet Binası’na da sığınmacı yerleştirildi

Sorun devam ederse Irak’a iş yapan küçük işletmeler kapanabilir

Hüsnü Pervane-Diyarbakır TSO Yönetim Kurulu Üyesi

Bölgede kaos ve güvensizlik ortamı doğdu. İnsanların her şeyden önce yaşam haklarının elinden alınması ve bunun İslamiyet’le alakası olmayan güya İslam adına yapan bir örgüt tarafından yapılaması insanlık dışıdır. Her şeyden önemlisi bu örgüt nerden besleniyor. Güney Kürdistan kapısından bölgemizin ihracatı 13 milyar dolar. IŞİD’in vahşeti ile birlikte ihracatımızın kaybı ise yüzde 57'i. Bölgemizde ihracat yapan firmalarımızın öncelikli kapısı Güney Kürdistandı. Oraya ihracat durunca firmalarımız çok büyük sıkıntı içerisine girdiler. Fabrikalarımız üretimi durma noktasına geldi. Zaten Suriye’de yaşanan olaylardan dolayı bölgenin ihracat rakamları düşmüşken şimdi bir de IŞİD’in saldırıları ile sanayici zor duruma düşürdü. Öncelikli olarak çok ciddi güvenlik problemi var. Bu nedenle kimse oraya mal gönderemiyor. Eğer IŞİD meselesi uzun süreli olursa, örneğin yılsonuna kadar sürerse yüksek işletme sermayeli olmayan birçok firmamız kapanma noktasına gelecektir. Sosyal anlamda bir heyet oluşturarak bölgeye gittik. Orada insanların ayağında ayakkabı bile yok, aç, susuz ve perişan durumdalar. Ticaret ve Sanayi Odası olarak Rojova'ya yaptığımız yardımların aynını Şengal'e de yapıyoruz. Ancak bu yardımlardan ziyade insanların kendi topraklarında kendi yaşam hayatlarını sürdürebilmeleri için çözümler geliştirilmeli.

Diyarbakır OSB’de bazı sektörlerde üretim durdu

Abdulkadir Karavil-Diyarbakır OSB Başkan Yardımcısı

Abdulkadir Karavil Diyarbakır OSB Başkan Yardımcısı Organize sanayi bölgemizde (OSB) özellikle bazı kalemlerin üretimi durdu. En büyük sıkıntıyı mobilyacılar gördü. Bu işletmelerimiz üretimlerinin yüzde 95'ini Irak'a gönderiyorlardı. Bunun yanı sıra bölgemizdeki firmaların yaptığı üretimin yaklaşık yüzde 70’ı Irak'a gidiyordu. Şimdi herkes kara kara düşünüyor. Bölge ekonomisi ciddi anlamda etkilendi. Bu durumun çözümü uzun zamana yayılırsa sanayiciler olarak çok daha büyük ve ciddi sorunlar bizi bekliyor demektir.

Amerika'nın müdahalesi umut verdi

Feridun Gündüz- Türk Irak Uluslarası Yatırımcılar Derneği (TURİYAD) Başkanı

Temmuz ayı itibariyle Irak ihracatında düşüş yüzde 45’i geçti. Bu sorun yılsonuna kadar devam ederse daralmanın yüzde 60-70’leri bulacağını tahmin ediyorum. Bölgede yaşanan sorunu yine bölge halkı çözecektir. Şu anda IŞİD yanında hükümet sorunu da var. Hükümet sorunu aşılıp, Merkezi Bağdat Hükümeti’nin güçlü olmasıyla birlikte 2015’te sorunların çözümleneceğine, ticaretin de kaldığı yerden artarak devam edeceğine inanıyorum. Çünkü bu savaşlar sonrasında yıkılan yerlerin yeniden inşasına ihtiyaç duyulacaktır. Temel sorun güvenlik ancak Amerika’nın müdahaleleri umut verdi. Türk yatırımcı şu anda beklemede.

Navlun düştü, araç sahipleri bölgeye gitmek istemiyor

Rıdvan Arıç-UND Yönetim Kurulu Üyesi ve Arıç Lojistik Yönetim Kurulu Başkanı

Irak taşımalarında azalma yüzde 50’yi buldu. Şu anda yapılan taşımaların büyük bölümü inşaat malzemeleri. Bunlar da devam eden şantiyeler. Şantiyeler tamamlandığında müteahhit firmaların önlerini görmeden yeni projelere başlayacağını tahmin etmiyorum. Bu nedenle taşımalar da ciddi ölçüde düşecektir. Bölgeye gıda taşımalarında ciddi bir etkilenme olacağını düşünmüyorum. Ancak gıda taşımaları da toplam taşımaların yüzde 10’u kadar. Navlun da ciddi oranda düştü. Örneğin Erbil taşımalarında navlunlar 2 bin 500'den 1500 dolarlara geriledi. Bu durumda taşıma firmaları araç göndermek istemiyor çünkü maliyetlerini kurtarmıyor. Bu nedenle de başka ülkelere yönlendirme yapılamıyor. Çünkü her ülkenin istediği araç standardı farklı ya da vizeleri farklı. Firmalar bu maliyetlere katlanmak istemediğinden beklemeyi tercih ediyor. Güney’e ise taşımalar denizyoluyla devam ediyor. Basra’ya gemiler ulaşıyor ama oradan Bağdat’a ürünün gitmesi zahmetli.