Kıyı Kullanma Kılavuzu: Kıyı mı, Kamusal Alan mı, Proje Alanı mı?

Kıyı alanı tanımı genellikle denizden itibaren “şu kadar” metrelik bir bant olarak algılanır. Kıyı kenar çizgisi, kıyının kara yönündeki sınırını gösterir, bu sınır zaman içinde değişikliğe uğrayan yasa ve yönetmeliklerle pek çok kez müdahaleye uğradı.

Kıyı Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik değişikliği Nisan ayında yapıldı.

Bu çizginin tespit işlemi ise bir komisyona bırakılmıştır. 3621 sayılı Kıyı Kanunu’nun 9.  maddesine göre kıyı kenar çizgisi; valiliklerce, kamu görevlilerinden oluşturulacak en az beş kişilik bir komisyonca tespit edilir. Komisyonca tespit edilip valiliğin görüşü ile birlikte gönderilen kıyı kenar çizgisi, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı’nca onaylandıktan sonra yürürlüğe girer.

Kıyı, üzerinde hiç kimsenin özel mülkiyet edinme hakkı bulunmayan ve herkesin eşit şekilde kullanım hakkının bulunduğu bir alandır. Ancak yapılacak yapıların kıyılara ne kadar yaklaşabileceği konusunda getirilen sınır küçültmeleri, özellikle İstanbul’da kıyı alanlarına yapılmak istenen büyük projeler, kıyıların istenildiği gibi kullanılmasını kısıtlıyor.

Bu dosya kapsamında kıyılara yapılacak yapıların kıyıya yaklaşabilme sınırına getirilen değişikliklerin süreci ve İstanbul özelinde büyük kıyı projeleri ve olası sonuçları incelendi.

Kıyı kenar çizgisine en fazla kaç metre yaklaşılabilir?

• 1933 yılı 2290 Sayılı Belediye Yapı ve Yollar Kanunu: Deniz ve göl kenarlarından 10 m. genişliğindeki bir bandın kamunun yararlanmasına ayrılmış bir yer olarak serbest bırakılması,

• 1957 yılında yayınlanan İmar Nizamnamesi: Su kenarından itibaren en az 30 m. derinliğindeki bir bantta özel yapılaşmaya izin verilmemesi,

• 1990 yılı 3621 sayılı Kıyı Kanunu: Kıyı kenar çizgisinden itibaren kara yönünde en az 20 m’lik bandın toplum yararlanmasına ayrılmış tesislerin yanı sıra günübirlik kullanışlara ayrılması gerektiği,

• 1992 yılı Kıyı Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair 3830 sayılı yasa: Sahil şeridi en az 100 metre olarak tanımlanmış; iki bölümlü olan şeritte ilk 50 metrenin açık alan ağırlıklı, ikinci 50 metrenin de toplum yararlı günübirlik kullanımlara açık olacağı,

• 1992 yılı 3830 sayılı Yasaya İlişkin Yönetmelik: Kıyının, kıyı kenar çizgisinden itibaren kara yönünde yatay olarak en az 100 m genişliğindeki alan olduğu,

• 2013 yılı Kıyı Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik: Sahil şeridinde yapılacak yapılar kıyı kenar çizgisine en fazla 50 metre yaklaşabileceği çeşitli hükümlerle tanımlanmıştır.

İstanbul'un kıyı'sal projeleri

İstanbul’da kıyıların dönüşümü ile ilgili projeler genelde kamu eliyle veya kolaylaştırıcılığında gerçekleşiyor. Kıyılara getirilen fonksiyonlar kentte yaşayan her kesimi değil, belirli ayrıcalıklı kesime yönelik geliştiriliyor. Üst sınıfa yönelik pazarlanan konut projeleri, lüks oteller, alışveriş merkezleri, üst düzey ofis mekânlarının yer alacağı bu projeler, kıyı kanununda tanımlarını verdiğimiz, kıyının kullanım ve yararlanma anlamında ‘eşitlik’ ilkesinin dışında ve onu yok sayar niteliktedir.

İstanbul’un ‘kıyı’sal projeleri olarak ilk etapta Galataport, Haydarpaşa, Yenikapı, Maltepe ve son olarak Haliç akla geliveriyor.