Kıdemde 30 Gün Oyunu

Sözcü Gazetesi'nden Erdoğan Süzer'in haberine göre, kıdem tazminatı fonunu buzdolabından çıkaran hükümet yeni bir plan ile işçinin karşısına çıkmaya hazırlanıyor. Ancak yeni proje de öncekilerde olduğu gibi işçilerin önemli hak kayıplarına uğramasına neden olacak. Yeni sistemde işçilerin bir yıla 30 gün kıdem şartını yerine getirmek için işverenin yükünün bir kısmını devletin üstlenmesi planlanıyor. Ancak, 30 günlük ücret hesabı yapılırken, yemek ve yol paraları dışarıda tutularak kıdem tazminatı aşağı çekilecek.

Sözcü'nün edindiği bilgilere göre, Çalışma Bakanlığı bazı üniversite hocalarıyla birlikte kurguladığı fonun yapısına ilişkin birbirine alternatif birden fazla taslak metin hazırladı. Ortaya çıkan metinler, kıdem tazminatı fonunun işçilerin sorununu çözmekten çok, hükümete sürekli kullanabileceği yeni bir kaynak oluşturma hedefiyle hazırlandığını gösteriyor.

Asgari ücrete 148 lira

Mevcut sistemde işçiye, çalışılan her bir yıl için 30 günlük ücret karşılığı kıdem ödeniyor. Bu da yıllık bir brüt maaşa, aylık brüt maaşın yüzde 8.33'üne karşılık geliyor. Hükümet, hazırladığı ilk fon taslağında bu oranı yüzde 3'lere kadar düşürmek istemiş, ancak Türk-İş'in, “30 gün kırmızı çizgimiz” şartı üzerine ısrar etmemişti.

Kırmızı çizgilere takılmak istemeyen hükümet, yeni taslakta 30 günü sisteme koyacak. Ancak bu sefer de 30 günlük ücret, çıplak maaştan hesaplanacak. Normalde kıdemin içinde; brüt ücret dışında işçiye yapılan yemek, yol, gıda, yakacak, gıda, eğitim gibi yardımların da yer alması gerekiyor. Sistem kabul edilirse, örneğin brüt bin 777 lira asgari ücretle çalışan bir işçinin fon hesabına her ay 148 lira para aktarılacak. Giydirilmiş yerine çıplak ücret dikkate alınması halinde işçilerin yaklaşık yüzde 30 civarında kıdem kaybına uğrayacağı hesaplanıyor.

Taslak çalışmalarda, yeni kıdem fonundan sendikalı işçilerin dışarıda tutulması seçeneği de gündeme geldi. Sendikaların da kabul etmesi halinde, sendikalı işçiler mevcut sistemde çalışmaya devam edecek, sendikasız işçiler ise kıdem fonuna alınacak. Sendikasız işçiler genelde çıplak ücretle çalıştırıldığı için kıdemleri hep düşük kalacak.

İşverenin yükü devlete

Hazırlanan taslaklara göre, aylık brüt maaşın yüzde 8.33'üne karşılık gelen ve normalde işverenden alınıp fona aktarılması gereken 148 liralık aylık kıdemin bir kısmı işverenden alınacak. Bunun için bireysel emeklilikte olduğu gibi yüzde 25 civarında devlet katkısı verilmesi ve işverenin işsizlik sigortası priminin aşağı düşürülmesi öngörülüyor. Taslak çalışmalara göre, böyle bir durumda işverenin yükünün yüzde 5.5'lere kadar düşürülebileceği hesaplanıyor.

İşçiler fonda biriken kıdem tazminatlarına 3 bin 600 gün prim ödemedikçe ve 15 yıllık süre dolmadıkça dokunamayacaklar. Kıdemlerinin tamamını ancak emekli olduklarında kendileri ya da öldüklerinde varisleri alabilecek. Fondaki paralar 15 yıl boyunca Hazine'nin borçlanma senetleriyle kamu bankalarında değerlendirilecek. Böylece hükümet elinde her an kullanabileceği büyük bir kaynağa kavuşmuş olacak. Hazine desteği de işçilerin emekliliğine kadar kağıt üstünde kalacağı için, devlet bir anlamda uzun vadeli borçlanmış gibi olacak.

İşten atılana kıdem yok

Hükümetin bugünlerde sendikalarla yeniden pazarlığa açmaya çalıştığı kıdem tazminatı fonu yine işçinin önemli hak kaybına uğramasına neden olacak düzenlemeler de içeriyor. Var olan sistemde işveren çalışanı işten çıkardığında kıdem tazminatı ödemekle yükümlü olurken, bu işçi için en önemli iş güvencelerinden birini de oluşturuyor. Ancak yeni sistemde kıdem tazminatı için hem 15 yıllık süre şartı getiriliyor hem de hükümet bu kaynağın harcanmasını istemiyor. Bu nedenle işten atılan işçilere kıdem tazminatı fonundan değil, İşsizlik Fonu'ndan ödeme yapılması planlanıyor. Hükümet, çalışanı kıdem tazminatına dokunmamaya razı etmek için ise İşsizlik Fonu'ndan yararlanma şartlarının kolaylaştırılması ve ödeme süresinin uzatılmasını gündeme getirmeyi planlıyor.