Kentsel Yenileme

Özel­lik­le 1950 yıl­la­rın­dan gü­nü­mü­ze ül­ke­miz­de, böl­ge­ler ara­sı den­ge­li bir ge­liş­me­yi ön­gör­me­yen ve plan­sız­lık­la bü­tün­le­şen sa­na­yi­leş­me ça­ba­la­rı bü­yük kent­le­re gö­çü hız­lan­dır­mış­tır. So­nuç­ta bü­tün kent­le­ri­miz, aşı­rı nü­fus ar­tı­şı ve yı­ğıl­ma­sı ile bü­yük oran­da sağ­lık­sız, gü­ven­siz, ni­te­lik­siz ya­pı­lar­dan olu­şan ve ya­şa­yan­la­rı mut­lu et­me­yen bir fi­zik­sel çev­re­ye dö­nüş­müş­tür. 1960'lı yıl­lar­da be­nim­se­nen plan­lı kal­kın­ma ve kent­leş­me po­li­ti­ka­la­rı kı­sa so­luk­lu ol­muş ve 80'ler­de ta­ma­men terk edil­miş­tir.

 

Ge­çen 60 yıl­lık dö­nem­de kent­le­re göç­le ge­len kit­le­le­rin ba­rın­ma, yer­leş­me so­run­la­rı­nı çö­ze­cek, on­la­rı ni­te­lik­li ya­şam alan­la­rın­da, gü­ven­li ve sağ­lık­lı ko­nut­lar­da is­kan ede­cek sü­rek­li­li­ği olan po­li­ti­ka ve prog­ram­lar ye­ri­ne, sa­yı­la­rı 12'yi ge­çen imar af­la­rı uy­gu­la­ma­la­rı ve sa­yı­sız ben­ze­ri dü­zen­le­me kent­ler­de ya­sa­dı­şı ya­pı­laş­ma­yı ön­le­mek ye­ri­ne özen­di­ri­ci ol­muş­tur.

 

Gü­nü­müz­de bü­yük kent­le­rin ta­ma­mın­da, kent­le­rin po­tan­si­yel ge­liş­me alan­la­rı, özet­le­nen sü­reç ne­de­niy­le, ge­ce­kon­du­dan dö­nü­şen ve gi­de­rek ya­sa­dı­şı ya­pı­laş­mış kent­sel alan­lar ha­lin­de iş­gal edil­miş, kent­ler çok bü­yük bo­yut­lu alt ve üst ya­pı so­run­la­rıy­la kar­şı kar­şı­ya kal­mış­lar­dır. Di­ğer yan­dan bu plan­sız ge­liş­me, ne mi­mar­lık ve ya­pı kül­tü­rü­ne, ne de do­ğal kül­tü­rel çev­re­ye önem ver­me­den ken­di tar­zı­nı ya­rat­mış­lar­dır.

 

İz­mir ken­ti de özet­le­nen bu sağ­lık­sız ge­liş­me­den bü­yük oran­da et­ki­len­miş, ken­tin yer­le­şi­me uy­gun alan­la­rı, gü­ven­siz, sağ­lık­sız ve her tür­lü kent­sel, tek­nik ve sos­yal alt­ya­pı­dan yok­sun yer­leş­me alan­la­rıy­la ve ya­pı stok­la­rıy­la dol­muş­tur. Ken­tin plan­sız ve mi­ma­ri en­di­şe ta­şın­ma­dan, ta­sa­rım­sız bü­yü­me­si sağ­lık­sız ya­pı­lı çev­re­yi or­ta­ya çı­kar­mış­tır. İz­mir’in en önem­li ve ön­ce­lik­li so­ru­nu ve gün­de­mi, ken­tin ne yö­ne ve na­sıl bü­yü­ye­ce­ği de­ğil, mev­cut gü­ven­siz ve sağ­lık­sız ya­pı sto­ku­nun ve yer­le­şim alan­la­rı­nın na­sıl da­ha gü­ven­li, sağ­lık­lı ve stan­dart­la­rı yük­sek, ni­te­lik­li ya­pı­la­ra ve kent­sel ya­şam ala­nı­na dö­nüş­tü­rü­le­ce­ği so­ru­nu­dur. 1999 yı­lın­dan gü­nü­mü­ze bü­yük­şe­hir be­le­di­ye­si bu yön­de çok önem­li ça­lış­ma­lar yü­rüt­mek­te­dir. Bu bağ­lam­da kent­le­ri­miz­de, ye­ni­le­me, sağ­lık­laş­tır­ma gi­bi kav­ram­lar kent yö­ne­tim­le­ri­nin ön­ce­lik­li prog­ram­la­rı ve ke­sin­ti­siz po­li­ti­ka­la­rı ol­mak zo­run­da­dır. Kent­ler­de ba­rın­ma ve ko­nut so­ru­nu­nun çö­zü­mü ka­rar­lı, bi­lim­sel, akıl­cı po­li­ti­ka­lar ile yö­re­nin özel­lik­le­ri­ni gö­ze­ten fark­lı ta­sa­rım se­çe­nek­le­ri­nin ge­liş­ti­ril­me­si, ken­tin me­kan ve ya­şam ka­li­te­si­ne önem ve­ril­me­siy­le ola­nak­lı­dır.

 

Ko­nut ih­ti­ya­cı­nın kar­şı­lan­ma­sın­da; plan­lı, ucuz ve her tür­lü alt­ya­pı­sı ta­mam­lan­mış kent­sel ar­sa üret­mek, ken­di ko­nu­tu­nu ya­pa­cak­la­ra tah­sis ede­rek uzun va­de­li kre­di­ler­le des­tek­le­mek, ye­ni­le­me alan­la­rın­da ko­ope­ra­tif ör­güt­len­me­le­ri­ni des­tek­le­ye­rek, de­net­le­ye­rek yoz­laş­mış­lık­tan kur­ta­rıp iş­lev­li kıl­mak, ya­pı mü­te­ah­hit­le­ri­ne dö­nük et­kin dü­zen­le­me­ler­le ko­nut üre­tim ve ye­ni­le­me sü­re­cin­de di­na­mik ha­le ge­tir­mek ön­ce­lik­li çö­züm öne­ri­le­ri ola­rak sı­ra­la­na­bi­lir. Di­ğer yan­dan ya­sa­dı­şı ya­pı­la­rı ödün­süz ve ka­rar­lı şe­kil­de et­kin de­ne­tim ya­pa­rak ön­le­mek, imar af­fı ve ben­ze­ri po­li­ti­ka­la­rı ke­sin ola­rak terk et­mek, gü­ven­li kent­leş­me­nin ön ko­şu­lu­dur.

 

Sı­nır­lı oran­da ger­çek­leş­ti­ril­miş olan kent­sel ye­ni­le­me, sağ­lık­laş­tır­ma uy­gu­la­ma­la­rı­na ba­kıl­dı­ğın­da ço­ğun­luk­la, ya­şa­yan­la­rı ye­rin­den eden ve et­me risk­le­ri ta­şı­yan, ni­te­lik­li bir kent­sel ya­şam or­ta­mı ya­rat­ma kay­gı­sı ta­şı­ma­yan, hak sa­hi­bi, ta­pu mik­ta­rı, imar par­se­li kıs­ka­cın­dan çı­ka­ma­yan, kent­sel me­kan ka­li­te­si­ni önem­se­me­yen ve ay­nı­la­şan ya­pı tip­le­ri­ni yan­sı­tan kim­lik­siz bir ya­pı­laş­ma or­ta­ya çık­mak­ta­dır. TO­Kİ uy­gu­la­ma­la­rı bu an­lam­da yan­lış ge­liş­me­le­re ör­nek ola­rak ay­rı bir de­ğer­len­dir­me ko­nu­su edil­me­li­dir.

İn­san­la­rın sağ­lık­lı, gü­ven­li, stan­dart­la­rı yük­sek kent­sel ya­şam alan­la­rın­da ve ni­te­lik­li bir mi­ma­ri çev­re ve ya­pı­lar­da ya­şa­ma­la­rı, te­mel in­san hak­la­rın­dan olup, mer­ke­zi ve ye­rel yö­ne­tim­le­rin bu hak­ka ge­re­ken öze­ni gös­ter­me­le­ri ev­ren­sel bir so­rum­lu­luk­tur.