Kalkınma Planlarında ‘Kültür’ ve ‘Tasarım’ Kavramları

Kalkınma Planlarında ‘kültür’ ve ‘tasarım’ kavramlarının ilişkisini kurarak kalkınma planlarının kültür politikalarına dair bakış açısını yansıtmayı amaçlayan Nihal Ekin Erkan ve Elif Daldeniz, sunumlarına kültür kavramı hakkında tanımlamalara yer vererek başladılar. Daha sonra kalkınma planlarında ‘kültür’ kavramının kullanılmış olup olmamasına ve kullanım biçimine, metin içerisinde verdiği referanslara odaklanan Erkan ve Daldeniz, sunumun ikinci bölümünde tasarım kavramı, tanımı üzerinden, kavramın kalkınma planlarında nasıl ele alındığını dinleyicilere aktardı.

Öncelikle ‘kültür’ kavramına odaklanan Erkan ve Daldeniz, 1. Kalkınma Planı’nda kültürün toplumsal gelişim için dikkate alınmasının gerekliliğinden bahsedildiğini, 2. Kalkınma Planı’nda ise Türk ve Batı kültürü şeklinde değerlendirilip, kavramın özcü bir yaklaşımla ele alındığını ifade etti.

3. Kalkınma Planı’nda ‘Türk toplumunun hızlı bir sosyal değişim içinde olduğu’ ibaresine yer verildiğini belirten Daldeniz, planda kırsaldan şehire göç vurgusunun yer aldığını buna bağlı olarak, milli kültür ve folklor değerlerinin yok olması konusunda endişenin olduğunu söyledi.

4. Kalkınma Planı’nda, ulusal kültürün evrensel boyutlara taşınması konusu ile birlikte kültürün sosyolojik bir perspektifle ele alınmasının dikkati çektiğini belirten Daldeniz, 5. Kalkınma Planı’nda, milli değerler, milli bütünlük ve dayanışmanın geliştirilmesi için temel unsur olarak tanımlandığını dile getirdi.

6. Kalkınma Planı’nda milli kültür, kalkınma ve dışa açılma konularının gündeme geldiğini söyleyen Daldeniz, aynı planda milli kültürün yaygınlaşması konusunun kalkınma politikalarından biri haline geldiğini sözlerine ekledi.

7. Kalkınma Planı’nda, kültürel değerlere sahip bölgelerde yenileme ve iyileştirme uygulamalarının söz konusu olmasına dikkat çeken Daldeniz, bu planda kentsel yenileme olgusu ve kültür kavramı beraber ele alınıyor olmasına vurgu yaptı.

8. Kalkınma Planı’nda, küreselleşmenin ekonomik alandan sonra sosyal ve kültürel alanlarda da belirleyici olduğu saptamasının yapıldığını söyleyen Daldeniz, Kent ve kentlilik kültürünün oluşturulmasına yönelik çalışmaların bu plan kapsamında dikkat çektiğini ifade etti.

9. Kalkınma Planı’na göre, AB üyelik yolunda kültürel zenginlik ve hoşgörünün güçlendirilmesinin önem kazandığını söyleyen Daldeniz, ‘Yoksulluk Kültürü’nden kaçınılmasının öngörüldüğünü belirtti. Bununla birlikte aynı planda ‘kültür turizmi’, ‘rekabet kültürü’, ‘performans kültürü’ gibi kültür kavramına dair yeni kavramsallaştırmaların karşımıza çıktığını ifade eden Daldeniz, “Yaşam biçimi olarak benimsenmesi öngörülen kültür türleri söz konusu” dedi.

Kültür kavramından sonra kalkınma planlarında tasarım kavramının varlığını, kullanımına yönelik analiz çalışmasında bulunan Erkan ve Daldeniz, tasarım kavramının 1. ve 2. Kalkınma Planlarında hiç yer almadığını, 3. Kalkınma Planı’nda ise sadece ‘tasarımcı’ sözcüğüne yer verildiğini ifade ettiler. 4. Kalkınma Planı’nda mühendislik, tasarım hizmetlerine dair bir ibarenin olduğunu, 6. Kalkınma Planında ise konut alanı ile ilgili politikalar belirlenirken ‘konut tasarımı’ kavramına yer verildiğini aktaran Daldeniz, 7. Kalkınma Planı’nda ‘sınai tasarım’ın, 8. Kalkınma Planı’nda ‘marka’ ve ‘tasarım’ sözcükleri ile özgün tasarım kavramının planlarda yer aldığına dikkat çekti. 9. Kalkınma Planı’nda ise ‘tasarım Kavramı’na önceki kullanımlardan farklı olarak yer verildiğini belirten Daldeniz, “Planda yerel yönetimlerin mimari dokuyu koruma sorumluluğu ile kentsel tasarım için işaret edilen yol: ‘özü korumak’ olmuş” dedi.