|
Japonya'nın kuzeydoğusunu geçtiğimiz hafta Cuma günü sadece birkaç dakika
içerisinde yerle bir eden 9,00 şiddetindeki deprem ve tsunami felaketinin
ardından bölgenin yeniden inşası ise yılları bulacak. Tsunami ve deprem binlerce
can kaybının yanı sıra kıyılardaki yerleşim yerlerini, karayollarını, limanları,
petrol rafinerilerini, çelik fabrikalarını ve çeşitli üretim tesislerini
harabeye çevirdi. Deprem ve tsunamiden en fazla etkilenen bölgeler, otomobil
parçasından elektronik malzeme üretimine kadar birçok sektöre ev sahipliği yapan
ve yapılan üretimin ülke ekonomisinin yüzde 6'sını oluşturduğu Iwate, Miyagi,
Fukushima ve Ibaraki oldu.
Kuzeydoğu
kıyılarının en büyük limanı Sendai, tamamen harap oldu. Bu limandan kauçuk ve
deniz ürünleri, büro ve kağıt malzemeleri ile otomobil yedek parçaları gibi
malların ihracatı yapılıyordu. Çok ciddi hasar gören Hachinohe, Ishinomaki ve
Onahama limanları ise aylarca devre dışı kalacak. Japonya'nın rafine
kapasitesinin üçte birini oluşturan günlük 1,4 milyon varil petrolün işlendiği
altı petrol rafinerisi, ikisi yangından olmak üzere üretimini durdurdu. Deprem
ve tsunami, çelik fabrikalarının üretimini de olumsuz etkiledi. Nippon Steel
şirketinin Iwate bölgesindeki Kamaishi'de bulunan fabrikasının bir kısmının
sular altında kalması nedeniyle fabrika kapatıldı. Sumitomo Metal Industries
şirketinin Ibaraki bölgesindeki Kashima'da yer alan fabrikasında da üretim
yapılmıyor.
Nükleer santrallerin gördüğü zarar nedeniyle yaygın elektrik kesintileri de
birçok şirketi üretimini durdurmaya zorladı. Elektronik şirketi Sony biri
Blu-Ray disk üreticisi olmak üzere bazı fabrikalarında üretimine son verdi.
Toshiba şirketi de aynı önleme başvurdu. Toyota dahil dünyanın en büyük bütün
otomotiv şirketleri ülke çapında üretimlerine ara verdi. Şirketler ayrıca
nakliye, ham madde alımı ve işçileri fabrikalarda çalışmaya getirme gibi
sorunlarla da karşı karşıya bulunuyor.
Maliyet 180 milyar dolar, yeniden inşa 5-10
yıl
Uzmanlar, deprem ve tsunaminin
maliyetinin 1995 yılındaki yıkıcı Kobe depreminin maliyetinden daha fazla
olacağı tahmininde bulunuyor. Kobe depreminin Japonya'ya maliyeti 100 milyar
doları bulurken, bazı tahminlere göre geçen haftaki deprem ve tsunamiden sonra
toparlanma ve yeniden inşanın maliyeti 180 milyar dolara çıkacak. Dünya
Bankasının Doğu Asya risk yönetimi birimi lideri Abhas Jha, ''Japonya'da 1995
yılındaki Kobe depreminden sonra yeniden inşa beş yıldan biraz fazla bir zaman
sürmüştü, şimdi yeniden inşanın beş yıl sürmesini bekliyorum'' dedi. Jha,
felaketin maliyetiyle ilgili rakamların genellikle yenilendiğine de dikkati
çekti.
Kamu borcu 5,3 trilyon dolarlık gayri
safi yurtiçi hasılasının (GSYH) iki katına ulaşan dünyanın üçüncü büyük
ekonomisi Japonya'nın, karayollarından demiryollarına, elektrik altyapısından
limanlara kadar yeniden inşa çalışmalarının, İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana
görülmemiş ölçekte olacağı sanılıyor. Sigorta kaybıyla ilgili ilk tahminler de
60 milyar doları bulabiliyor.
Amerika İnşaat Mühendisleri Birliğinin (ASCE) Hong Kong Şubesi Başkanı Jun
Yang, hasarın çapının çok büyük olması, elektrik hatları ve su arıtma
tesislerinin muhtemelen harap olması nedeniyle yeniden inşanın ciddi güçlüklerle
karşı karşıya kalacağı uyarısında bulundu. ''Benim görüşüme göre, onarım ya da
yeniden inşa 5 ila 10 yılı bulacak'' diyen Yang, bu zaman sürecinin, depremin
zarar verdiği nükleer santrallerden sızan herhangi bir radyasyon bulaşmasıyla
ilgili yapılacak çalışmaları kapsamadığını ifade etti. Uluslararası kredi
derecelendirme kuruluşundan Matt Robinson ve Ruth Stroppiana'nın kaleme aldığı
raporda, ''Japonya'nın kuzeydoğusundaki limanlar, elektrik santralleri ve petrol
rafinerilerindeki hasarın çok büyük olduğunu, harap olmuş yerlerin temizliğinin
aylar ve altyapının inşasının ise daha uzun bir zaman süreceği'' belirtildi.
Kobe depreminden sonra Japon ekonomisi göreli olarak daha hızlı
toparlanırken, kamu borcunun 5,3 trilyon dolarlık GSYH'nin iki katına çıkması
nedeniyle hükümetin, on milyarlarca dolarlık harcama gerektirecek yeniden inşa
için rahatça harcama yapması beklenmiyor.
''100 ya da 200 yılda olan bir
felaket
Japonya'da geçen hafta cuma
günü meydana gelen deprem ve tsunami ülkenin kuzeydoğusunda birçok yerleşim
yerini harabeye çevirmesi, binlerce kişinin ölümüne yol açması, etkilenen
bölgelerin yeniden inşasının yıllar alacak olması nedeniyle büyük bir felaket
olarak değerlendiriliyor. Japonya'daki J.P. Morgan Securities'de görevli
Hirokazu Anai, ''Bu 100 ya da 200 yılda bir meydana gelen bir felaket. Bu bizi
altyapı ve güvenlik düzenlemeleriyle ilgili düşüncemizi değiştirmeye zorlayacak
ve bu zaman alacak'' dedi. Tsunaminin bazı yerleşim bölgelerini haritadan
sildiği ülkenin kuzeydoğusunda su, gıda ve akaryakıt dağıtımını sağlamak için
karayollarının onarımının en az üç ay sürebileceğini vurgulayan Anai, bundan
sonra gerçek yeniden inşa süreci başlamadan önce hayatta kalanlar için geçici
konutların inşaatına başlanacağını söyledi. Yeniden inşa sürecinin Japonya'nın
inşaat sektörüne kısa vadede canlılık getireceğine, ancak gelecek aylarda
muhtemelen inşaat sektöründe şirketlerin sermaye yatırımlarına zarar vereceğine
işaret edildi.
Bu arada deprem ve tsunaminin
yol açtığı hasarı gidermek için ek bütçe konusu değerlendiriliyor. İktidar ve
muhalefet partilerine mensup milletvekilleri 5 ila 10 trilyon yen (62 ila 124
milyar dolar) tutarında ek bütçeden bahsederken, iktidar partisinden bazı
milletvekilleri özel vergi uygulanması önerisinde bulundu. Ancak Maliye Bakanı
Yoshihiko Noda, bugünkü açıklamasında vergi artırmayı düşünmediklerini ifade
etti. Hükümet, deprem ve tsunaminin yaralarını sarmak için mevcut bütçedeki 2,5
milyar dolarlık acil kaynakları devreye soktu.
|
