Haydarpaşa Garı İşte Böyle Olacak!

Haydarpaşa Gar Binası'nın restorasyon projesi Anıtlar Kurulu tarafından onaylandı. İhalesi yapıldı. Sözleşme gereği yer teslimi yapıldı. Kadıköy Belediyesi tarafından verilecek ruhsatın ardından çalışmalar başlayacak. Restorasyon projesine göre Haydarpaşa Garı ne otel ne de AVM oluyor. Tarihi yapısının korunması kaydıyla Yüksek Hızlı Tren Garı olarak hizmete devam edecek. Yeni Şafak'ın haberine göre, atıl durumda bulunan çatı katı restore edilerek müze, sergi alanı, kütüphane, toplantı ve konferans salonu gibi kültürel işlevlere ayrılıyor. Sadece ulaşım için değil kültürel işlevler için de bir merkez haline gelecek. 12 milyon 473 bin liraya ihale edilen projenin öngörülen bitirme süresi 500 gün. Proje ile gar binasının atıl durumda bulunan kısımları işlevlendirilmiş olacak. Konumu itibariyle Topkapı Sarayı, Sultanahmet, Kadıköy'e kadar uzanan müthiş bir görselliğe sahip, oldukça büyük bir mekan kullanıma açılacak.

Aslına uygun yapılacak

Projede yangından hasar gören çatının restorasyonunda çatı katına sergi alanı, konferans salonu, kafeteryanın yanı sıra danışma, ofisler, arşiv, ve tuvalet yapılması öngörülüyor. Bina içindeki mevcut asansör yenilenecek, uzun kolda yeni bir asansör yapılacak. Mevcut ısıtma sistemi yerine fan-coil sistemi kurulacak. Eksik veya hasarlı bezemeler tamamlanacak, temizlenecek. Tavan ve duvar sıva ve boyaları yenilenecek. Ahşap elemanların bakım onarımları yapılacak. Dış cephelerde kirlenmiş, yosunlanmış bölümlerin uygun yöntemlerle temizliği yapılacak. Eksilen, yok olan, kırılan taşlar tedarik edilecek ve onarılacak.

1908 yılından beri ayakta

Haydarpaşa Gar Binası 2. Abdülhamid zamanında yapıldı. İhtişamlı, dünyada ses getirecek bir yapı olmasına niyet edilerek Haydarpaşa Garı'nın yapımı için dünyanın dört bir yanından en başarılı mimarların katıldığı bir yarışmayla gerçekleşti. Titizlikle incelenen projeler arasında iki Alman mimarın sunumu üzerinde karar kılındı: Otto Ritter ve Helmuth Conu. Projeyi Anadolu Bağdat isimli bir Alman şirketi üstlendi. Almanya ve İtalya'dan yüzün üzerinde usta İstanbul'a getirildi. 30 Mayıs 1906'da başlayan çalışmalar 19 Ağustos 1908'de tamamlandı ve görkemli bir törenle Haydarpaşa garı hizmete açıldı.

Haydarpaşa Garı'nda "Çatı" Endişesi!

Haydarpaşa'nın çevresi ne olacak?

Onaylanan proje pek çok soru işaretini de beraberinde getirdi. Mimar Korhan Gümüş, Haydarpaşa'nın Gar olarak kullanılmasının son derece yerinde bir karar olduğunu belirterek, sorularını şu şekilde sıraladı:

1. Çevresi ne olacak? Haydarpaşa zaten tescilli yapı.

2. Marmaray (metro ana hattı olarak görmek lazım) ile çakışması ne olacak?

"Önce öldürecekler, sonra plastik ameliyatla diri diri gösterecekler"

Mimar Metin Karadağ, sosyal medya hesabından görüşlerini şu şekilde aktardı: "Mumya için tahnit yapılınca ölü bile diri halinden daha güzel gözükür... Yani yaşayan Haydarpaşa Gar'ını güzelleştirmek için önce öldürecekler, sonra plastik ameliyatla (fotoğraftaki şaklabanlıklarla) diri gibi gösterecekler... Hani su içinde çürüyeduran Venedik'i yıkıp yerine haymana ovasında Dallas benzeri yeni bir kent yapmaya benziyor.." 

"Çatının 2010 yangını öncesi durumuna döndürülmesi gerekiyor"

Kadir Has Üniversitesi, Sanat ve Tasarım Fakültesi, Mimarlık Bölümü’nden, Mimar Doç.Dr. Yonca Kösebay Erkan, "Kent ve Demiryolu" isimli web sitesinde, 21 Mayıs 2014'te, restorasyon ve koruma açısından Haydarpaşa Garı ve çevresi için çözümlenmesi gereken birkaç konu olduğunu belirterek, şunları söylemişti:

"Bunlar arasında en acil müdahale bekleyen konu yapının yangın sırasında aldığı hasarın giderilmesidir. Buna bağlı olarak çatısının hangi ilkeler gözetilerek yeniden inşa edileceği tartışılan konulardan biri olmuştur. Geçmişte ahşap olan çatının 1917 yılında geçirdiği yangın sonrası özgün formunda değil de bir yarışma sonrası belirlenen, eskisini andıran çelikten ancak daha alçak olarak inşa edilmiş olması, günümüzde yeniden inşa edilmesi düşünülen çatının formunun farklılaştırılabileceği olasılığını akıllara getirmektedir. Ancak toplumsal hafızanın sürekliliği açısından, yapının görsel imgesinin korunması gereklidir. Bu nedenle, çatının 2010 yangını öncesi durumuna döndürülmesi yerinde olacaktır. Koruma kuramı açısından, çatının hafızalarda izi olan bir duruma döndürülmesi uygun bir yaklaşımdır. Haydarpaşa Garı'nın çatısının yeniden inşası için gerekli veriler çatının yanmamış bölümlerinde hala izlenebilir. Kuşkusuz, bu durumda, izleri mevcut olan çatının tamamlanması yolu tercih edilmelidir.

Diğer taraftan burada sunulan veriler çatı arasının hiçbir dönemde işlevlendirilmediğini göstermektedir. Bu sebeple, arşiv belgelerinden de izlenebildiği kadarıyla mevcut durumda kullanıcıların toplu şekilde çatı içine ulaşımını sağlayan herhangi bir merdiven ya da asansör gibi bir düşey dolaşım aracı bulunmamaktadır.

Çatıya ulaşım nasıl sağlanacak?

Çatının nasıl restore edileceği sorusuna çatı arasının nasıl kullanılacağı da dahil edilmelidir. Özgün tasarımda çatı arası bir mekan olarak ele alınmamasına rağmen yetkililerin bu alana bir işlev vermek istediği anlaşılmaktadır. Ancak çatı içine verilecek kamuya açık işlevler beraberinde çatıya ulaşım sorununu doğurmaktadır. Zira çatı arası halka açık bir kullanım için tasarlanmadığından buraya erişim sağlayan ortak kullanıma ait bir merdiven bulunmamaktadır. Bu sorunu aşmak için geliştirilecek mimari çözümlerin tümü yapının özgün tasarımını zorlayacak çözümlerdir. Aynı zamanda çatı arasına verilecek işlev doğrudan yapının kendisinin hangi işlevle kullanılacağı ile ilişkilidir. Zaten yapının otel olarak kullanılması yönünde dile gelen görüşler kamuoyuna yansımış, buna imkân tanıyacak yasal düzenleme imar planına işlenmiş durumdadır. Çatı arası için talep edilen kamuya açık işlevlere (kütüphane, sergi salonu ve diğerleri) hizmet vermek için geliştirilen öneriler arasında yapının iç avlu köşesinden çatıya ulaşan bir asansör olduğu bilinmektedir. Yalnızca çatıya ulaşım sağlayan bir asansör birkaç açıdan sakıncalıdır. Restorasyon projesinde ifade edildiği gibi kültürel amaçlı bir kullanım için gerekçelendirilmiş olsa dahi değişen koşullarda her zaman farklı işlevler için değiştirilebilir durumdadır. Böylesine değerli bir kültürel varlığın çatısına kalabalık kitlelerin yerleştirilmesi ile bu katın kullanıcıları yangın, deprem gibi afet durumlarında acil kaçış olanağından yoksun olacaktır. Ancak hepsinden önemlisi, yapının kullanıcısı ile olan ilişkisi bütünüyle yeni bir kimlik kazanmaktadır. Yapının restorasyonunu sadece çatının onarımı olarak ele alan bir yaklaşım ile yapısal güçlendirmesi yapılmadan bu yeni işlev hayata geçerse, yapıya büyük miktarda ek yük bindirilmiş olacaktır.

Aynı zamanda, 1999 Marmara Depremi'ni yaşamış olan yapının yangın öncesinde dahi strüktürel güçlendirmeye ihtiyaç duyduğu bilinmektedir. 2010 yangınını söndürme çalışmaları sırasında yapılan yanlış müdahaleler ile yapı daha da hassaslaşmıştır.

Yeniden işlevlendirilme projesi, yapının bir müze olarak değerlendirilebileceğine işaret ederken, Haydarpaşa Garı bu tür durağan, edilgen bir koruma yaklaşımından daha fazlasını hakediyor.

Geçmiş ile bağının korunması gerekiyor

Yapının tren garı olarak işlevini sürdürmesi ve geçmişin verileri ile bağını koruması gerekir. Çağdaş kentlerin rolü toplumsal gelişmenin aracı olabilmekten geçmekte; sürdürülebilir yaşam alanları, güncel ve gelecek nesillerin ihtiyaçları ile mimari ve doğal çevre arasında bir dengede durmak zorundadır. Belgeler, Haydarpaşa Garı ve geri sahasının tarihten gelen bir bütünlüğe sahip olduğunu göstermektedir. Boyutları küçülmüş de olsa, kentin geçmişine ait önemli verileri hala taşımaktadır. Burada demiryolu ve endüstri mirası kapsamında değerlendirilebilecek çok sayıda yapı, araç/gereç ve belge yer almaktadır. Bu katmanlar topluma yansıtılırken, tarihi değerlere saygılı, bölgeyi kentin diğer merkezleriyle ilişkilendirecek, mevcut açık alanları koruyarak deniz ulaşımı ile demiryolu ulaşımı bağını sürdürecek yaklaşımlar benimsenmelidir"