|
DTÜ İnşaat Mühendisliği Öğretim üyesi Prof. Dr. Polat Gülkan, 40 yılı aşkın süredir yürüttüğü depremin yaratacağı hasarların azaltılması yönündeki çalışmaları dünya literatürüne girdi. Gülkan hazırladığı ve deprem bölgelerinde yapılacak binalarla ilgili yönetmelikte ve kitaplarda da yer bulan, "Türkiye'nin Deprem Bölgeleri Haritası", şu ana kadar yaşanan depremlerin yerini hatasız göstermesi ve hala kullanılması bakımından değer taşıyor. Türkiye'nin deprem mühendisliğindeki ilk doçenti olan Gülkan, belirli bir bölgedeki olası bir depremin yaratacağı yapı hasarlarını gösteren formülleri de mühendislik mesleğinin önünü açan çalışmalar arasında gösteriliyor.
Deprem haritası oluşturdu
TÜBİTAK'ın bu yılki bilim ödülünün sahiplerinden biri olan Gülkan'ın ODTÜ'lü ekip arkadaşlarıyla yürüttüğü çalışmaları, 1999'da yaşanan depremlerin ardından resmi devlet politikalarının şekillenmesinde de etkili oldu. Gülkan, 40 yıl önce başladığı akademik yaşamı boyunca deprem mühendisliği ve yapıların depreme dayanıklılığıyla ilgili hesaplarda kullanılacak yöntemler üzerinde çalışmalar yürüttüğünü anlattı. Gülkan, "Konuştuğum lisan, kariyerimin başından beri neredeyse sadece deprem mühendisliği" dedi.
Gülkan, binaların ileri şekil değiştirme sınırı hesabında kullanılan karmaşık denklemleri daha basit formüllerle ifade ettiği ve onları modeller vasıtasıyla doğruya yakın bir şekilde hesaplamak için yeni formüllerin kullanılması yönündeki çalışmalarının, TÜBİTAK'ın bu yıl Mühendislik Bilimleri alanındaki Bilim Ödülüne değer görüldüğünü hatırlattı. Gülkan, olası bir depremde binalarda oluşabilecek hasarların tespiti için geliştirdiği prosedürlerin, bu konudaki dünya literatüründe geniş yankı bulduğunu söyledi. Gülkan, deprem tehlikesinin matematiksel yoldan ihtimal hesaplarının belirlenmesinde kullanılan ve ders kitaplarına da giren "Türkiye'nin Deprem Bölgeleri Haritası"nın da kendisinin yönettiği bir ekip tarafından hazırlandığını belirterek, şöyle devam etti:
"Nerede bir bina yapılacaksa, uyulması gereken şartların bir kısmı, o haritadaki bir takım veriler kullanılarak hesaplanır. Türkiye'de kullanılan depreme dayanıklı yapı şartnamesinin ayrılmaz parçası olan deprem bölgeleri haritası, 11 yıldan beri geçerlidir. Bilimde meydana gelen değişmeler, belki de bu haritanın yeniden ele alınmasını gerektirebilir, ancak şu ana kadar yaşanmış depremlerde bu harita hiç yanılmadı. Bu harita bir kehanet belgesi değil ama insanların can ve mal güvenliğinin temini için kullanılan bir araçtır. Ayrıca o haritanın taşıdığı bilgiler dışında beklenmedik bir yerde sürpriz bir deprem yaşanmadı. Depremler hep olması beklenen bölgelerde ortaya çıktı, aynı zamanda eskiden meydana gelmiş depremler de bu haritada yansıtıldı."
Hasar tespiti için yer cihazı
Gülkan, Marmara Bölgesi'nde 1999'da meydana gelen depremler sonucunda oluşan veri tabanlarını kullanarak Türkiye'deki yer hareketinin önceden belirlenmesine olanak tanıyan denklemler üzerindeki çalışmalarıyla ilgili olarak şu bilgileri verdi:
"İleride meydana gelecek depremlerdeki hasarın daha hassas şekilde bilinebilmesi için bir araç kullanılması da yaptığımız çalışmaların sonucu olarak hazırlandı. Türkiye'nin şu anda sahip olduğu kuvvetli yer hareketi cihazı yaklaşık 300-350 adet. Buna karşılık Türkiye'nin yedide birlik alanına sahip Yunanistan'da bu sayı 600 civarında. Japonların neredeyse her adım başı belki de 8 bin cihazı var. Bu ülkemizin cihazlandırılmasında ne kadar geride olduğumuzu gösteriyor."
Türkiye'de meydana gelen bir depremin merkez üssünden uzaklarda meydana getireceği yer hareketini istatistiki olarak tahmin eden bir denklem geliştirdiğini kaydeden Gülkan, "Eldeki bilgilere bakarak, en güvenilir yer hareketi tahmin denklemi budur. Bu çalışmalarım da 2002 ve 2004'te yayımlandı" dedi.
Çalışmaktan yorulmuyor
Halen Uluslararası Deprem Mühendisliği kuruluşunda icradan sorumlu başkan yardımcısı sıfatıyla görev yapan Prof. Dr. Polat Gülkan, Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkındaki Yönetmelik için 1973-1975 ve 1988-1997 arasında çeşitli çalışma komitelerinde görev yaptı. Bunun yanı sıra, deprem mühendisliği konusunda Türkiye'de faaliyet gösteren kuruluşlarda etkin olarak yer alan Gülkan'm yapı dinamiği ve hesaplamalı mekanik konusunda da çalışmaları bulunuyor.
1996-2004 arasında Uluslararası Deprem Mühendisliği Birliği Yönetim Kurulu üyeliğinde bulunan Gülkan, 1998'den bu yana Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Nükleer Güvenlik Danışma Kurulu üyeliği yapıyor. Deprem mühendisliği konusundaki uluslararası bir derginin baş editörlüğü görevini, ayrıca iki ayrı periyodik derginin yayın kurulu üyeliğini de yürüten Gülkan, 1980 ve 90'larda AB, UNESCO, UNDP, Dünya Bankası ve UNIDO'nun desteklediği çok sayıda deprem zararlarının azaltılması amaçlı projede de görev aldı.
|
