Define için Tarihi Bendi Harabeye Çevirdiler!

Uzun süredir restore edilmeyi bekleyen Azatlı Baruthanesi ve Su Bendi’nin hali içler acısı. Duvarları yıkılan ve etrafına dökülen çöpler sebebiyle harabeye dönen tarihî yapı, kış aylarında Sazlıbosna barajı sularının artmasıyla birlikte sular altında kalıyor. Bend ve su kanalı tamamen ortadan kayboluyor. Baruthanenin su ihtiyacını karşılamak üzere kurulan su bendinin başına gelenler bunlarla da kalmıyor. Zaman Gazetesi'nden Cihan Acar'ın haberine göre, definecilerin talan ettiği 200 yıllık tarihî yapıda hazine arayanlar duvarları delerek mermer taşları kırılmış. Azatlı Baruthanesi’nin hammaddesinin üretildiği su bendindeki değirmen taşları da kırılarak bir kısmı toprağın altında kalmış. Köylüler, Şamlar köyüne yaklaşık 1 kilometre uzaklıktaki su bendinin 20 yıl öncesine kadar varlığını koruduğunu; fakat ilgisizlikten dolayı bugün harabeye döndüğünü anlatıyor.

Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin bu duruma bir an önce müdahale etmesini isteyen çevre sakinleri, Şamlar köyünün II. Mahmud döneminde büyük öneme sahip olduğunu söylüyor. Köylüler, barutun hammaddesinin köyde üretildiğini,  zamanla bakımsızlıktan dolayı harap üretim tesislerinin harap olduğunu kaydediyor. Köylüler, “Buralar, definecilerin mekânı haline geldi. Orada para ve hazine bulmak için taş üstünde taş bırakmadılar. Böyle bir değere yetkililerin sahip çıkmaması üzücü bir durum.” diyor.

Osmanlı Devleti’nin kendi barutunu üretmek amacıyla Arnavutköy civarına kurduğu Azatlı Baruthanesi, ordu için büyük öneme sahipti. 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı’na kadar faaliyetini sürdüren baruthane, Ruslar tarafından tahrip edilse de yapının bir kısmı günümüze ulaşabildi. Sazlıdere’nin en büyük kollarından birisi olan Şamlar Deresi’nin üzerinde bulunan Şamlar Su Bendi, 10.14 metre yüksekliğinde, 12.22 metre tepe ve 15.58 metre taban genişliği ile o dönemin en önemli eserleri arasında yer alıyor. 

Köyün en eski sakinlerinden Engin Pektaş (76), şöyle konuşuyor: “Köyün tarihi çok eski. Edirne başkent iken burası vardı. Azatlı Baruthanesi’ne bu su bendinden su gidiyor kanal vasıtasıyla. İnsan gücüyle kalkmayacak büyük mermer taşlar var. Zamanla tarih yok oldu. Şimdi ise definecileri görüyoruz oralarda. Hazine bulmak amacıyla talan ettiler duvarları. Bendin taşlarını söktüler. Orada hazine ne arar?”

Şaban Vural ise 1800’lü yıllardaki savaşlarda barut üretiminin büyük bölümünün buradan sağlandığını aktarıyor. Zamanında su bendinde çarkların bulunduğunu belirten Vural, “Sultan Mahmud, barut üretimini hızlandırmak için buraya bir baraj yapılmasını istemiş. 660 dönüm üzerinde kurulan baraj 11 metre derinliğinde. Ama çevresi şimdi bakım istiyor.” diyor.