Artan Kira Fiyatlarına Devlet Müdahalesi Mümkün mü?

Türkiye’de kira fiyatlarındaki artış son dönemlerde herkesin ana gündem maddelerinden birisi. Son aylarda kira fiyatları, özellikle kiracıların değiştiği evlerde çok yüksek bir oranda artıyor.

Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM)’a göre, Türkiye’de temmuzdaki yıllık kira enflasyonu yüzde 28,2. Bu oran Ankara'da yüzde 30’u İstanbul'da ise yüzde 42,3'ü buluyor.

TÜİK verilerine göre 2019 yılında İstanbul’da tüketim harcamalarında en yüksek payı konut harcamaları aldı. Buna göre konut harcamalarının toplam harcamalar içerisindeki payı yüzde 28,6 oldu.

Sözcü’den Serkan Üstün’ün haberine göre; Türkiye’deki kira artış hızı yüksek seyrederken global piyasada da kira fiyatları artmaya devam ediyor.

Apartment List isimli bir emlak sitesinin raporuna göre, ABD’de konut fiyatlarındaki artış hızı son 30 yılın en yüksek seviyesine ulaşırken ev kiraları yılın ilk altı ayında yüzde 11,3’lük artış gösterdi. Normal şartlarda bu ülkedeki fiyat artışı yıllık yüzde 3 civarında seyrediyordu. ABD’nin en büyük 100 şehrinin 98’inde artış hızı salgın öncesi seviyeyi geride bıraktı.

Birleşik Krallık’ta ise HomeLet isimli bir konut sigortası şirketinin düzenli oluşturduğu bir endekse göre, yeni kiracılar için yıllık fiyat artışı temmuz ayında yüzde 6,6 oldu. Pandemi döneminde kiraların yüksek artış göstermediği Londra hariç tutulduğunda bu oran 8,8’e kadar çıkıyor.

Dünyada kira kontrolleri
Kira fiyatlarına müdahale konusunda devletlerin farklı yaklaşımları var. Son dönemde de Almanya, Çin gibi örneklerde bu müdahaleler tartışma konusu oldu.

Kira fiyatlarına devlet müdahalesinin birkaç çeşidi var. Bunlardan birisi, kira kontrolünün en yaygın biçimi olan, başlangıçta serbest pazarlığın olduğu, kiracı eve yerleştikten sonra ise kira artış miktarında bir sınırın uygulandığı yöntem. Aralarında Türkiye’nin de olduğu pek çok ülke bu sınırlandırmayı uyguluyor.

Türkiye’nin de aralarında bulunduğu pek çok ülkede zam oranları Tüketici Fiyatları Endeksi’ne (TÜFE) göre belirleniyor. Fransa’da ise bu oran İnşaat Maliyet Endeksi’ne göre belirleniyor. Bazı ülkelerde ise artış oranı devlet tarafından belirleniyor.

Ancak kent merkezlerinde konut piyasasının yükselmesi, bu noktada kiracılar ve ev sahipleri arasındaki gerilimin başlıca sebeplerinden biri haline geliyor. Bu yöntem, çevrede kiraların yükseldiği durumda ev sahiplerinin yeni kiracı istemesine neden oluyor.

Tavan fiyat koyan da var
Yöntemlerden bir diğeri ise tavan fiyat sınırlandırması. Bu yöntemde devletler maksimum kira ücreti belirleyerek kiracıları korumaya çalışıyor.

Devlet genellikle bu uygulamada evin değeri üzerinden yüzdelik bir oranla kira tavan fiyatı belirliyor. Bu yöntem daha önce Hindistan, Tayvan, Lüksemburg, Jamaika, Dominik Cumhuriyeti, Suriye ve Kosta Rika’da uygulandı. İsveç’te ve ABD’nin bazı bölgelerinde hâlâ bu yöntem uygulanıyor.

Kira fiyatları donduruluyor
Diğer bir yöntem ise kira dondurma. Bu yöntem genellikle artan fiyatlara müdahale için yapılıyor. Bu yöntemde mevcut kira ücretlerine zam yapılması da yasaklanıyor. Son olarak Berlin’de eyalet meclisi kararıyla gerçekleşen kira fiyatını dondurma büyük tartışmalara sahne olmuştu.

Kimi ülkelerse yalnızca yoksul kesimlerin yaşadığı hanelerle ilgili kira kontrollerine gidiyor.  ABD, Filipinler, Çek Cumhuriyeti gibi ülkelerde bu tür uygulamalar mevcut.

Haberin tamamına linkten ulaşılabilir.