Ankara’nın İlk Gezi Rehberi Türkçeleşiyor

nkara’nın ilk gezi rehberi Frınsızca ve İsviçreli Ernest Mamboury tarafından yazılmış. Çok az sayıda bulunan bu kitaptan birine sahip olan Ankaralı araştırmacı-gezgin Timur Özkan, konuyu Ankara Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Cemal Taluğ’la paylaşmasının ardından üniversitenin rehberi Türkçeye çevirerek basması yönünde karar alınmış. Rehbere ilişkin çeviri ve diğer çalışmalar halen sürüyor.

Yaşamının büyük bir bölümünü İstanbul’da geçiren Mamboury’nin aynı zamanda İstanbul’a ait bir gezi rehberi de bulunuyor. Bu rehber Fransızca ve Osmanlıca olarak basımı yapılmış. Ancak Ankara’ya ilişkin 1933 yılında yazdığı “Ankara Guide Touristique” adlı rehber yalnızca Fransızca olarak basılmış.

1878 doğumlu olan Mamboury 1909 yılında izinli olarak geldiği İstanbul’dan bir daha ayrılmamış. Ressam ve topoğraf olarak pek çok arkeolojik çalışmaya katılan, 1921’den başlayarak Galatasaray Lisesi ve çeşitli okullarda Fransızca ve resim dersleri veren Mamboury, 1953 yılında yaşamını yitirmiş. Mamboury’nin gömütü İstanbul Feriköy’deki Protestan Mezarlığı’nda bulunuyor.

Kitap, Ankara merkezli olarak yazılmasına karşın Boğazköy, Sivrihisar ve çevresi, Çankırı ve Yozgat’a da sınırlı şekilde değiniyor. İçişleri Bakanlığı tarafından yayımlanan kitapın girişinde bakanlığa ait bir not ve Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk ile dönemin İçişleri Bakanı Şükrü Kaya’nın birlikte bir fotoğrafları da bulunuyor.

Kitap toplam 314 sayfave 7 bölümden oluşuyor. İlk bölümde devlet binaları, dönemin bakanları gibi dönemin resmi bilgilerini içeriyor. Aynı bölümde Türk alfabesi ile bazı teknik bilgile de yer alıyor. Kitabın ikinci bölümü ise Ankara’nın tarihi ile demografik bilgilere ayrılmış durumda. Bu bölümde Galatlardan başlayan, Roma ve Bizans dönemiyle süren Cumhuriyet dönemine kadar uzanan bir zamandizimine de yer verilmiş.

Kitabın üçüncü bölümünde Haydarpaşa-Ankara arasının anlattımıyla başlıyor, Tuzla, Gebze, dil İskelesiyle, Bilecik, Eskişehir, Polatlı ile sürüyor. Dördüncü bölümde Ankara semtler bazında Ankara’nın turistik yerleri listeleniyor ve kısaca tanıtılıyor. Ayrıca rehberde iki üç saatlik veya günlük rotalar da çizilmiş durumda.

Mamboury, kitabın en geniş bölümünü oluşturan beşinci bölümünde ise Ankara’nın tarihi ve turistik yerlerini, çeşitli çizim ve fotoğrfllarla destekeyerek ayrıntılı bir şekilde anlatıyor. Kitapta Dikmen, Etlik, Keçiören gibi semtler, Kalecik, Haymana gibi ilçeler, Sivrihisar, Bala ve Çorum gibi yakın çevre merkezlerine ilişkin bilgileri de içeriyor.

Araştırmacı-gezgin Timur Özkan, rehberin “ilk” olmasının yanı sıra Cumhuriyet Ankarası hakkında çok önemli bir belgesel niteliğinde olduğuna dikkat çekti. Özkan, “Türçeye çevrilmesi ve yeniden yayımlanması, hiç kuşkusuz Ankara için önemli bir kazanç olacaktır” değerlendirmesini yaptı.