İyi Niyet: Barışın Mimarisi ve 'Misafirperverlik' Sözlüğü

Savaş ve çatışma ne yazık ki tüm zamanlara ait olgular. Bu anlamda barış ve istikrarı sağlamayı amaçlayan arabuluculuk misyonlarını, yeniden inşa girişimlerini ve uluslararası kanunların varlığını takdir etmeli. Ne var ki sürdürülebilir barışa giden yol çetin ve zahmetli.

‘İyi Niyet: Barışın Mimarisi’ sergisi bu olguların karmaşıklığına dair iç görü geliştirirken, Afganistan, Kosova, Güney Afrika, Ruanda, Filistin ve İsrail’de gerçekleştirilen projeler üzerinden savaş sonrası yerellik merkezli bir kalkınma ve yeniden inşa süreci nasıl olabilir sorusunu araştırıyor. İstanbul özelinde yeni bir bölüm, 'Misafirperverlik' Sözlüğü, savaş ve çatışmanın yol açtığı başka bir konuya odaklanıyor: Sığınmacı ve mülteciler.

‘İyi Niyet: Barışın Mimarisi’, Archis (Amsterdam) tarafından başlatılmış çok ortaklı uluslararası bir proje. İstanbul ayağı Studio-X'le birlikte üretilen projenin küratörleri Arjen Oosterman ve Lilet Breddels.

Derrida’nın misafirperverlik hakkındaki metinleri üzerinden Merve Bedir’in küratörlüğünü yaptığı ‘‘Misafirperverlik’ Sözlüğü’ sergisi ise Banu Cennetoğlu, Artıkişler Kolektifi, Abd Nova, Basem Nabhan, Auguy Lufuluabo, Metehan Özcan, Ülkü Oktay, Alican İnal'ın işleri ile geliştirilmiş.

İyi Niyet: Barışın Mimarisi
Bugün sıklıkla karşılaştığımız durum, çatışma bitmeden önce yapılaşmanın başlamak zorunda olması. Mülteci kampları ya da arabuluculuk misyonlarının tesisleri bunun örneği. Yeniden inşa sürecinde, ne(ler) yapılmalıdır ve buna karar veren kimdir, tasarımı kim, kimin için yapmaktadır gibi soruların arkasındaki gerçeklik çetrefilli. Mimarlık ve kentsel tasarım, bu değişim ve yeniden inşanın manifestosu niteliğinde. Sivil toplum ve yardım kurumları temel ihtiyaçların karşılanmasına çabalarken, çoğu durumda yeniden inşa süreçleri mimar ya da şehircilerin kararı alınmadan yürütülüyor. Serginin savunduğu en önemli noktalardan biri de, barış ve istikrara ulaşmak için mekansal zeka ve tasarım uzmanlığının unutulmaması gerekliliği.

Pamir Ziyaretçi Merkezi dış cephesi. AFIR Mimarlık / Anne Feenstra

Sergide yer verilen proje örnekleri, tasarımcıların bazı bağlamlarda nasıl güçlüklerden kaçınmayı başarıp pozitif barışa katkı koyabildiğini gösteriyor. Birlikte çalışma, tevazu, bağlama hassasiyet göstermek gibi ‘başarı için faktörler’ olarak özetlenen nosyonlar bu projelerin kalbinde yatan önemli etmenleri aktarmakta. ‘İyi Niyet’ bir yandan ‘Barışın Mimarisi’nin önemini vurgularken, diğer yandan benzer niyetleri olanların hangi yolları seçilebileceğini gösteriyor. Amaç, savaş ve çatışma sonrası yeniden inşa sürecinde farklı yöntemleri teşvik etmek; zira çatışmanın olmadığı bir dünya, ulaşılabilecek gibi görünmüyor.

‘Misafirperverlik’ Sözlüğü
Serginin İstanbul özelindeki bu bölümü sığınmacıya ve mülteciye (mekansal) dil üzerinden bakıyor. ‘Misafir’ sözcüğünün kültürel, sosyal ve yasal anlamlarını çeşitli dokümanlar ve İstanbul’dan mekan okumalarıyla deşen sergi, ‘misafir’ ve ‘ev sahibi’ arasındaki ilişkilere ve bunların kentteki göstergelerine odaklanıyor. Misafir ve ev sahibi, ne zaman birine ziyaretçi ne zaman yabancıdır? Hangi durumda birbirlerine düşman hangi durumda tutsak olurlar? Misafir nasıl görünmez olur?

‘Misafirperverlik’ Sözlüğü sergisi, dil ve mekan üzerinden sığınmacılığın ve mülteciliğin anlamlarına odaklanırken, Yaşar Adnan Adanalı ile birlikte programlanan paralel etkinlikler göçün bir acil durum olarak ortaya çıkışı, misafirin ‘yabancı’ topraklardaki hakları, sınır, hemşehrilik ve vatandaşlık kavramlarının politik ve coğrafi problematiği gibi konulara işaret ediyor.

Günümüzün Sağlık Sorunları için Sığınmacılara Ulaşan Sağlık Hizmetlerinin Uyarlanması: Önce Kadınlar!
Sergilere paralel olarak düzenlenen panel serilerinin ilki 7 Mart Cumartesi günü yapıldı. Türkiye'deki Suriyeli mülteci nüfusunun büyük çoğunluğunu, kadınlar ve çocuklar oluşturuyor. Columbia Üniversitesi Kamu Sağlığı Araştırma Bölümü’nden Wafaa El-Sadr, Miriam Rabkin ve Lynn P. Freedman’ın konuşmacı olarak katıldığı panelde, özellikle kadınların durumuna ilişkin olmak üzere Ortadoğu'daki mülteci sağlığı ve insani yardımlar için oluşturulan yeni yönetmelikler tartışmaya açıldı.

Avrupa'nın ardından yeni eklenen bölümle İstanbul'da
İyi Niyet sergisinin ilk versiyonu Kanada Mimarlık Merkezi (CCA) için Hollanda Mimarlık Ensititüsü’nün (NAI) talebi ile 2011’de üretilmişti. Bu ilk serginin küratörlüğünü Arjen Oosterman, Lilet Breddels (Archis) ve Saskia van Stein (NAI) yaptı. Aralık 2013’te sergiden bir seçki Kigali Umut için Futbol Merkezi’nde gösterildi. Barış ve adalet temalarının incelendiği bir bölümle Stroom (Lahey, Hollanda) ve Avrupa’daki bölünmüş şehirlerin incelendiği bir bölümle Münih Mimarlık Müzesi’nde yer aldı.

"İyi Niyet: Barışın Mimarisi" ve "'Misafirperverlik' Sözlüğü" sergileri, 24 Nisan'a kadar Studio-X Istanbul'da görülebilir.