Kraliçeye Komşu Çöplük

Hürriyet'ten Merve Erdil'in haberine göre, Danimarka’nın başkenti Kopenhag’da Kraliçe 2. Margrethe’ın sarayına yaklaşık 1 kilometre uzaklıkta şehrin en büyük ve yüksek binası yükseliyor. Bu fütüristik mimariye sahip yapı, ilk bakışta bir plaza hatta yanı başındaki devasa baca ile bir fabrika fikrini verse de aslında, burası bir atıktan enerji elde etme tesisi. Bölgesel ısıtma, çevreci atık yakma ve yenilenebilir enerji teknolojilerinin yenilikçi mimariyle buluştuğu Copenhill isimli tesis, adeta Danimarka’nın bu alanlarda geldiği noktanın sembolü gibi. Öyle ki, tesis sadece çevresel performans için yeni standartlar belirlemekle kalmıyor, aynı zamanda endüstriyel tesisleri ve onlara yakın yaşayan insanlarla arasındaki ilişkiyi de yeniden tanımlıyor. Tesisin çatısı Danimarkalılar için kayak merkezi. Yani Copenhill’de, bir yandan katı atık bertaraf edilerek ısı ve enerji ihtiyacı karşılanacak, diğer yandan tesisin çatısında inşa edilen kayak pistinde Kopenhaglılar şehir hayatına mola verip kayak yapabilecek.

Fikir ortaya nasıl çıktı

Bu fikrin nasıl ortaya çıktığını B&W Volund şirketi yöneticilerinden Peter Laursen anlatıyor. Copenhill’in dünyadaki en çevreye duyarlı ve temiz tesis olma iddiasında olduğunu dile getiren Laursen, tesisin “dağlar kadar” çöpü ısı ve enerjiye çevireceği fikrinden yola çıkarak, üzerine kurulacak kayak pistleri ile gerçek bir dağ havası yaratılmak istendiğini söylüyor. Konsepti yaratan kişi ise toplum odaklı projeleriyle ünlü mimar Bjarke Ingels. Yapının üst kısmını oluşturan yaklaşık 1.6 kilometrelik alan kayak pisti olarak tasarlanmış. Yapının en yüksek noktası 85 metre.  Neredeyse doğal hiçbir yükseltinin bulunmadığı Danimarka için bu kayak tesisi de bir ilk olacak. Üstelik bu pistin zeminin soğutulması tesisten elde edilen atık ısı sayesinde sağlanacak. Tesisin görünüşü kadar etkileyici başka özellikleri de var. 500 milyon Euro’ya mal olan Copenhill, önümüzdeki yılın başında faaliyete geçecek. Tesiste yıllık 400 bin ton katı atığın yakılarak bertaraf edilmesi; bu yakma işleminden elde edilen enerji ile 160 bin hanenin ısıtılması, yine en az 60 bin hanenin de elektrik ihtiyacı karşılanması hedefleniyor. Ayrıca baca gazının yoğunlaştırılmasıyla birlikte 100 milyon litre suyun geri kazanımı yapılıyor. Tesis bütün bunları yüzde 99 enerji verimliği ile yapacak. Bu çöpün bertaraf edilmesinde gelinen son noktayı ortaya koyuyor.

Verimlilikte son nokta

Danimarka dünyada daha çok rüzgar enerjisindeki konumuyla öne çıksa da, atık yakma ve bu yakma işleminden ısı ve enerji elde etme alanında da Danimarkalı şirketler oldukça iddialı. Evsel ya da sanayi atıklarının bertarafı Danimarka gibi düz ve çöp depolamaya uygun arazisi bulunmayan bir ülke için oldukça eski bir sorun. Zira ülkede ilk çöp yakma tesisi 1903’te kurulmuş. Danimarka genelinde belediyelerin ya da belediyelerin de dâhil olduğu kooperatiflerin sahip olduğu toplam 29 çöp yakma tesisi bulunuyor. Bu tesisler yüzde 90-95 enerji verimliliğiyle çalışıyor. Bu tesislerde üretilen enerjinin Danimarka genelindeki bölgesel ısıtmaya sağladıkları katkı yüzde 20 seviyesinde. Toplam elektrik arzında ise yüzde 5.

Belediye başkanları yerinde inceledi

Danimarka’nın atıktan enerji üretimi ve bölgesel ısıtma ile ilgili yolculuğunu Danimarka Konsolosluğu ile Dış Ekonomik İlişkiler Konseyi’nin (DEİK) davetlisi olarak katıldığımız teknik gezide birinci ağızlardan dinledik. Türkiye’den bazı belediye başkanları da şehirlerinde bölgesel ısıtma ve atıktan enerji üretimi sistemleri kurulabilir mi diye inceledi. Çöplerin bertaraf edilmesi her şehir için sorun. 2016’da küresel ölçekte yıllık 2 milyar ton olan katı atık miktarının 2050’de iki katından fazla olması bekleniyor. Türkiye’de de yıllık evsel kaynaklı çöp miktarı 35 milyon ton. DEİK Türkiye-Danimarka İş Konseyi Başkanı Alper Önoğlu, “Bölgesel ısıtma ve atık bertaraf etme teknolojileri açısından doğru adres Danimarka” diyor ve devam ediyor: “Bölgesel ısıtma için yapılan altyapının maliyeti Danimarka’da Türkiye’ye göre 4 kat daha pahalı. Ama bu sistemleri kurmuşlar. Ciddi bir verimlilik ve istihdam sağlıyorlar.”