Çernobil'in 31. Yılında Rosatom'un Riskleri

Bugün, 26 Nisan 1986'da gerçekleşen Çernobil nükleer felaketinin 31. yılı.

Kaza, Rusya devlet şirketi Rosatom’un Ukrayna ve Belarus sınırında bulunan Çernobil nükleer enerji santralinin dördüncü reaktöründe meydana geldi.

Kazanın ardından oluşan radyasyon bulutlarının üç kıtaya yayılmasıyla yüzbinlerce insanın sağlığı etkilendi.

Bianet'in haberine göre, kazanın etkileri bugün de hala devam ediyor. Bu kazanın sorumlusu olan Rosatom şirketinin, kazadan etkilenen ülkelerden biri olan Türkiye'de bir nükleer santral kurması planlanıyor.

Rosatom’un riskleri

Rosatom’un birçok riskle dolu geçmişinin bütün dünyadan vaka çalışmalarıyla anlatıldığı 2017 yılında çıkan "Rosatom Riskleri" isimli Greenpeace raporundan önce çıkan bulgular şöyle:

* Rusya'daki Novovorenezh projesinin reaktörü deneme çalışmalarına kaza ile başladı. Rosatom, tıpkı Çernobil’de olduğu gibi, bu kazayı 6 gün boyunca kamuoyundan sakladı. Bu kazanın yaşandığı reaktör, Akkuyu’da kurulması planlanan ve daha önce hiçbir yerde sistematik olarak kullanıma başlanmamış VVER 1200 reaktörü.

* Rosatom ve selefleri tüm şirkete yayılmış, ciddi bir yolsuzluk sorunuyla boğuşuyor. 2009-2012 yılları arasında Rosatom’da görev yapan 68 üst düzey ve 208 orta düzey yönetici yolsuzluk suçlaması ile işten çıkartıldı.

* Finlandiya projesinde koruyucu kabında arızalar tespit edilen reaktörün 600 ila 800 ton ağırlığındaki güçlendirme kafesi, 17 Temmuz 2011’de beton çerçevenin üzerine düştü.  İsçiler tamamen şans eseri öğle tatilinde olduğu için, kaza bir faciayla sonuçlanmadı. Kafesin ağırlığı beton çerçevenin çatlamasına sebep olunca, tüm düzeneğin baştan kurulması gerekti. Bu da maliyetlerin büyük oranda artmasına ve projenin yaklaşık bir sene kadar gecikmesine neden oldu.

* Bulgaristan'daki Belene Projesi’nde Rusya ve Bulgaristan arasındaki sözleşme 2008 yılının Ocak ayında imzalandığında, açıklanan sözleşme bedeli yaklaşık 4 milyar Euro’idi. 2010 yılında HSBC, Rosatom’un projenin toplam maliyetini şişirerek 10.15 milyar Euro’ya çıkardığını belirledi. Gerçek maliyetler ortaya çıkınca kandırıldıklarını düşünen Bulgaristan hükümeti sözleşmeyi iptal etti.

* Nükleer santrallerin de bir ömrü var. En önemli risklerden biri de söküm aşaması. Rosatom’un ömrünü tamamlamasına ve artık kullanılmamasına rağmen söküm işlemini tamamlamadığı santraller var. Bu durumun Akkuyu’da da yaşanmayacağının bir garantisi yok çünkü Akkuyu ÇED Raporu’nda bu konu ile ilgili bir düzenleme bulunmuyor.

Akkuyu'da nükleer santral

Akkuyu nükleer projesi için çalışmalar 2010 yılında Türkiye ve Rusya arasında imzalanan anlaşma çerçevesinde başladı. Projeyi Rus devlet nükleer enerji şirketi Rosatom yürütüyor.

1 Aralık 2014’te Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından, Akkuyu NGS inşaat projesi ile ilgili ÇED Olumlu Kararı alındı. 14 Nisan 2015’te Akkuyu NGS İnşaat Projesi Deniz Hidroteknik Yapılarının temel atma töreni yapıldı.

Akkuyu NGS Projesi, 4 üniteden oluşuyor. Her bir ünitenin gücü 1200 megavat olacak. Santralin modeli Rusya’da inşaatı devam eden AES-2006 projeli Novovoronejskaya-2 Nükleer Santrali. İşletme ömrü 60 yıl olacak.

Akkuyu nükleer santralinin ÇED'ine karşı açılan davalarda bu santral türünün henüz dünyada denenmemiş olduğu hatırlatılarak nükleer atıkların yönetimi ve olumsuz etkileri, olası bir kazada radyasyonun ne kadar nereye doğru yayılacağı, ne gibi önlemler alınacağı, akdeniz foklarının durumu, deprem riski gibi hususların değerlendirilmediği belirtildi.