Bakan Yanıtladı: Hangi Köprüden Kaç Araç Geçiyor?

Hürriyet'te Deniz Zeyrek'e konuşan Arslan, "Çıkan rakamlar fizibilite çalışmalarında belirlenen rakamlarla uyumlu" dedi.

Haber şöyle:

Son zamanlarda özellikle basında ve sosyal medyada yayılan bir köprü tartışması var. İddia özetle şöyle: “Avrasya Tüneli, Osmangazi Köprüsü ve Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nden geçişler, garanti edilen araç sayısının altında.

Üçünden bir günde toplam 243 bin araç geçeceği vaat edilmiş, ancak sadece 86 bin araç geçiyormuş. Hal böyle olunca da devletin Hazinesi, toplam maliyeti 6.5 milyar dolar olan üç proje için garanti kapsamında yılda 2.4 milyar, işletme süreleri boyunca da 50 milyar dolar ödeyecek.” Rakam dudak uçuklatıcı. Ancak bir gariplik var. İşin içinden çıkmak için yapılması gereken tek şey iddiaları tek tek sorup, muhatabından yanıt almak. Ben de öyle yaptım. Çıldır Gölü’nde dün düzenlenen Denizcilik ve Kabotaj Haftası etkinliklerine katılan Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Ahmet Arslan’a sordum. Önce rakamlarla ilgili durumu paylaşayım, sonra Bakan Arslan’ın yorumlarını:

1- Osmangazi Köprüsü

Konu sadece Körfez geçiş köprüsü üzerinden tartışılıyor. Oysa proje 433 kilometrelik İstanbul-İzmir Otoyolu projesi. Gebze-Osmangazi arası (köprü dahil) 40 bin, Orhangazi-Bursa arası 35 bin, Bursa-Edremit ayrımı arası 17 bin, Bursa-Edremit ayrımı-İzmir arası 23 bin araç için garanti verilmiş.

İddia: İşletme süresi 22 yıl

Gerçek: Yapım süresi düşüldüğünde işletme süresi 15 yıl 4 ay.

İddia: Gebze-Osmangazi arasında 14 bin araç geçiyor

Gerçek: 30 Haziran’da açıldı. İlk beş ay ortalaması 17 bin. Sonrasında 20 bin seviyesine ulaştı. Fizibilite çalışmalarında hedeflenen rakama 3 yıl içinde ulaşılacağı öngörülmüştü. İlk yılda yarısı aşıldı. Hiç araç geçmezse, sadece Osmangazi Köprüsü değil 433 kilometrelik bütün proje için yıllık garanti ödemesi 750 milyon doları geçmeyecek. Bu rakamdan işletme giderleri ve vergiler düşecek.

İddia: Yatırım miktarı 2.5 milyar dolar

Gerçek: Projenin toplam maliyeti 10.3 milyar dolar

2- Yavuz Sultan Selim Köprüsü

Proje aslında 60 kilometrelik Kuzey Marmara Otoyolu Projesi. 135 bin araç geçişi vaat edilmiş.

İddia: İşletme süresi: 10 yıl 3 ay

Gerçek: Garanti kapsamındaki işletme süresi 7 yıl 9 ay

İddia: 38 bin araç geçiyor

Gerçek: Günlük geçiş 100 bin üzerine çıktı. Fizibilite çalışmalarında 3 yılda olması beklenirken iki yıl dolmadan 135 rakamına ulaşılması öngörülüyor. Hiç araç geçmezse garanti kapsamında ödenecek tutar, 790 milyon dolar olacaktı.

İddia: Yatırım miktarı 3 milyar dolar

Gerçek: Toplam maliyet 3.5 milyar dolar

3-Avrasya Tüneli

6.6 kilometresi tünel olmak üzere toplam 14.6 kilometrelik boğaz geçişini kapsıyor. Günde 68 bin araç geçeceği garanti edilmişti.

İddia: İşletme süresi 24.5 yıl

Gerçek: Garanti kapsamındaki işletme süresi 24.5 yıl

İddia: 34 bin araç geçiyor

Gerçek: An itibariyle günlük ortalama 47 bin olup, son 10 günde 65 seviyelerine çıktı.

İddia: Yatırım miktarı 1 milyar 200 milyon dolar.

Gerçek: Maliyet 1 milyar 245 milyon dolar

Fark neden kaynaklanıyor?

Arslan’a “rakamlar arasındaki fark nereden kaynaklanıyor” diye sordum. Avrasya Tüneli Aralık, Yavuz Sultan Selim Köprüsü Ağustos, Osmangazi Köprüsü Haziran 2016’da açılmıştı. Bakan Arslan, dolaşan rakamların o ayın rakamları olduğunu söyledi. Bakan Arslan’a göre bir başka hata da rakamların aylık hesaplanmasından kaynaklanıyor. Oysa, bir yılda geçen araç sayısı 365’e bölünecek ve garanti kapsamında ödenecek ücret, çıkan rakam üzerinden belirlenecek. Örneğin 2017 yılının hesabı 2018’in ilk çeyreğinde yapılacak. Yani “bir gün garanti rakamından az araç geçti şirkete ödeme yapılacak, diğer gün garanti edilenden fazla geçti şirketin kar hanesine yazılacak” gibi bir durum olmayacak. Peki bu rakamlar beklenenin altında mıydı? Arslan çok net bir yanıt verdi: “Bu tip projelerde hedeflenen rakama 3 yıl içinde ulaşılır. İlk yıl çıkan rakamlar fizibilite çalışmalarında belirlenen rakamlarla uyumlu... Bağlantı yolları tamamlanacak, kullanıcı alışkanlıkları değişecek ve o rakamlara ulaşılacak.”

Etki analizine bakmak lazım

Bakan Ahmet Arslan ile Kars’ta konuştuğumuz için kendisine hep söylenen “Kars’ta yaşayıp hayatı boyunca o köprülerden geçmeyecek vatandaşın o köprü için vergi ödeyeceği” yorumunu hatırlattım. Yanıtı şöyle oldu: “Sadece kaç araç/kişi geçtiye bakarak etki analizi yapamazsınız. Projelerin oluşturduğu toplam katma değere bakmak lazım oluşturuyor. İstanbul-İzmir otoyolunun etrafında değerler şimdiden çok arttı. Ayrıca yolla birlikte sanayi de geliyor. Geçtiği kentlerin kendi trafiği oluşuyor. Ekonominin toplamında bir büyümeye yol açıyor. Diğer taraftan bu projeler sadece lokalde hizmet etmiyor. Asya ile Avrupa arasında bir köprü olan Türkiye’nin uluslararası koridorları birleştiren bir ülke olmasını da hesaba katmak gerek. Topraklarımıza Ağrı’dan girip Edirne’den çıkan her TIR, para ödüyor. Osmangazi Köprüsü, bağlantı yolları İstanbul’dan İzmir’e oradan da deniz aşırı taşımacılık sektörünü tamamlayacak. Hepsi dolaylı katma değer. O yorumları yapanlar, bu katma değeri hesaba katmıyor.”

Devlet yapsa da ödeyecektik

Arslan projeler hazırlanırken önlerinde iki yöntem olduğuna dikkat çekti. Biri Kamu Özel İşbirliği, diğeri doğrudan kamu yatırımı. İstanbul’un ilk iki boğaz köprüsü kamu yatırımı ile yapılmıştı. Devlet borçlanıp, borçlarını ödemişti. Bakan, yapılan tercihin gerekçelerini şöyle özetledi: “Özel sektör dinamiği ve finansmanı ile Kamu Özel İşbirliği ile yapılan bu projeler için dünyanın her yerinde garanti verilir. Dünyanın her yerinde gıpta ile bakıyorlar, özel sektör dinamiğini ortaya koyma kapasitemizi takdir ediyorlar. Eğer kamu finansmanı ile yapsaydık, bu kadar projeyi aynı anda yapmaktan vazgeçmek zorunda kalırdık. Ülkenin hayati projelerini hep geleceğe bırakırdık. Üstelik devlet doğrudan borçlanacaktı. Gönül isterdi ki ücretsiz yapalım. Ama gelirimiz, yatırım bütçemiz belli. Şunu da unutmamak lazım: Bütün projeler işletme süresi sonunda devlete geçecek. İşletme hakkını devrederek ekstra bir gelir elde edeceğiz.” Peki, bu tür köprüler olan ülkelerde geçiş ücretlerinin daha düşük olduğu hatta bazılarında hiç ücret alınmadığı doğru mu? Bakan Arslan, Norveç ile Danimarka arasındaki tünel ve köprüyü örnek verdi. İzmir Körfez geçişi projesine çok benzediğini anlattı ve araç başına geçiş için 40 Euro ücret alındığına dikkat çekti.

Köprü onarımında elimizden geleni yapıyoruz

İstanbullular bu aralar köprüdeki bakım çalışmalarından dolayı trafik çilesi çekiyor. Belki Bakan Arslan ilan edilen 31 Ağustos tarihinden daha erken bitirecekleri müjdesini verir diye şansımı denedim. “Elimizden geleni yapıyoruz” dedi. Belli bir sırayla çalıştıkları için bir iş bitmeden diğerine geçilemediğini, bu yüzden takvimi kısaltmakta zorlandıklarını anlattı. Ancak gelecek yıllar için şunu müjdeledi: “26 yıl sonra yapılan bu bakımdan sonra artık asfalt çalışmaları 2-3 gün içinde bitirilebilecek.”

Kars-Tiflis’te deneme sürüşleri başladı

Bakan Ahmet Arslan, Kars-Tiflis demir yolu projesindeki son durumu da yerinde gösterdi. Ray döşeme işlemi tamamlanmış. Test trenleri rayların üzerinde işliyor. Peki neden açılmıyor? Çünkü, Gürcistan tarafında heyelanlı bölgede bir sorun çıkmış. Oradaki sorunun ağustos sonu ya da eylül başında bitmiş olması bekleniyor.