Asansörler Ne Kadar Güvenli?

Trabzon Pelitli Mahallesi’nde önceki gün satın almak için ev bakan ailesiyle birlikte inşası süren 10 katlı apartmana giren Sudenur Reis (7), 4’üncü katta asansörün kapısını açtı. Küçük kız, kabin olmadığı için beton zemine düşerek ağır yaralandı. Sudenur, kurtarılamadı.  İnşaat yetkilileri hakkında soruşturma başlatıldı.

Hemen her gün kullandığımız asansörler ne kadar güvenli?

Makine Mühendisleri Odası’nın 2014 Asansörler Durum Raporu‘na göre, denetimi yapılan asansörlerin yüzde 70’i risk içeriyor. Rapora göre Türkiye’de asansör bakımında yetkili olan firma sayısı 663. Merdiven altı diye tabir edilen yetkisiz firma sayısı ise bin 500.

Asansör Bakım ve İşletme Yönetmeliğine göre, asansörler aylık ve yıllık periyotlarla bakım ve denetimden geçirilmek zorunda. Radikal'den Fundanur Öztürk'ün haberine göre, asansörlerin yıllık denetimlerinde çalışacak kurumu seçme yetkisi belediyelerde. 2012 yılına kadar, belediyeler bu denetimleri bizzat yapmakla sorumluydu. Ancak 2012 yılında değişen Bakım İşletme Yönetmeliği ile birlikte, asansörlerin denetim yetkisi belediyelerden “A Tipi Muayene Kuruluşları”na verildi. Belediyeler, bu denetimleri bir muayene kuruluşu ile işbirliği protokolü yaparak sağlıyor. Vatandaşlar da sadece belediye tarafından belirlenen “A tipi Muayene Kuruluşu”na denetim yaptırmak zorunda. Asansörlerin aylık bakımının yapılmasında ise vatandaşlar çalışmak istedikleri firmayı kendileri belirliyor.

Makine Mühendisleri Odası Asansörler Durum Raporu’na göre, Türkiye’de 350 bin asansör var. Makine Mühendisleri Odası Asansör Kontrol Merkezi tarafından kontrol edilen 59 bin asansörün 37 bini ‘kırmızı etiketli’, yani “riskli” durumda. Asansör ve Yürüyen Merdiven Sanayiciler Derneği’nin (AYSAD) basına yansıyan haberlerden derlediği raporuna göre ise, geçen yıl Türkiye’de 17’si ölümlü, 25’i ciddi şekilde sonuçlanan asansör kazaları yaşandı. Bu kazaların hepsi teknik sebeplerden dolayı meydana geldi.

Yetkisiz çalışan firma sayısı: 1.500 Raporda altı çizilen noktalardan biri, bakım konusunda piyasada faaliyet sürdüren yetkisiz firma sayısı. Yetkili firma sayısı 663 iken, merdiven altı diye tabir edilen yetkisiz firma sayısı ise bin 500. Uzmanlardan alınan bilgiye göre, merdiven altı firmalar sektörde sıkıntı yaratıyor. Aylık bakımlarda binaların kendi çalışacakları firmayı belirleyebiliyor olması, insanları merdiven altı firmalara yönlendiriyor. Çoğunlukla vatandaşlar, merdiven altı firmalar ve yetkili firmaları ayırt edemiyor. Merdiven altı firmaların artması ise iş hacminin kayıt dışılığını artırıyor. Bu yüzden denetimler havada kalıyor.

‘Kamusal denetim şart’

Makine Mühendisleri Odası, asansör denetimi işinin bir kamusal denetim gerektirdiğini savunuyor ve bu işin ticarileşmemesi gerektiğini ifade ediyor. Makina Mühendisleri Odası Asansör Kontrol Merkezi Ürün Belgelendirme Birim Yöneticisi Halim Akışın, kamusal denetimin gerekliliğine şu sözlerle dikkat çekiyor: “Kamusal denetim yeterli değil. Bunun yanı sıra asansör denetimleri ticarileşiyor. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, denetim işini muayene kuruluşlarına yayalım, kontrol sürecini piyasalaştıralım istedi. Biz de örgütlü yapımız nedeniyle belediyelere ulaşmaya çalışıyoruz ve maliyetine yakın rakamlarda hizmet veriyoruz. Böylece piyasa fiyatını regule etmiş oluyoruz. Öbür türlü rakamlar bizim protokol rakamlarımızın 4-5 katı olacaktı. Dolayısıyla bazı belediyeler de bizleri tercih etti.”

Raporda, 2012 yılına kadar Makine Mühendisleri Odası’nın İstanbul ’da hiçbir belediye ile asansör denetimi konusunda protokol imzalamadığı ve denetimlerin yapılmadığı görülüyor. Makina Mühendisleri Odası Asansör Kontrol Merkezi’nden kontrol mühendisi Hale Ataoğlu, belediyelere teklif götürürken izledikleri yolu ise şöyle anlatıyor: “İstanbul’da her belediyeyle görüşmeye gittik. Sahip olduğumuz ekipmanları ve yaptığımız işi anlattık çünkü asansör denetimi çok ciddi bir iş. Sıradan ölçüm aletleri ile değil, mutlaka belli periyotlarla kalibrasyonu yapılan ölçüm aletleri kullanmalısınız. Durumun ciddiyetini başvurduğumuz her belediyeye açıklıyoruz. Bu belediyelerden bizi tercih edenler oldu, etmeyenler de.”

Birçok ilçe denetimsiz

Türkiye’de asansör bulunan ilçelerdeki belediyelerin yarısından fazlası, asansörlerin denetimi için herhangi bir muayene kuruluşu ile işbirliği protokolü imzalamış değil. Akışın, bu durumu şöyle anlatıyor: “Türkiye’de, ilçesinde asansör bulunan yaklaşık 900 tane belediye var. Bunların yaklaşık 400 tanesi işbirliği protokolü imzaladı. Bu 400 belediyenin de yaklaşık 245 tanesiyle biz protokol imzaladık. Dolayısıyla kontrol sayımız da arttı. Türk Standardları Enstitüsü (TSE) yaklaşık 160 belediyeyle protokol imzaladı. Geri kalan 6-7 özel firma da belediyelerle protokol imzaladı ve bu işi yapıyor. Protokol imzalamayan belediyelerin büyük bir çoğunluğunda ya çok sayıda asansör bulunmuyor ya da belediyeler bu yönetmeliği görmezden geliyorlar. Tıpkı daha önceden de görmezden geldikleri gibi.”

Asansör kullanırken dikkat edilmesi gerekenler

1) Kırmızı etiketli asansörlere binilmemeli, mutlaka yeşil etiketli asansörler kullanılmalıdır.

2) İç kapısı bulunmayan asansörlerde kabin ile hareketli yüzey arasında sıkışmalar meydana gelebilir. Bu yüzden iç kapısı bulunmayan asansörleri kullanılmamak hayati önem taşır.

3) İç kapısı olmayan asansörlerde yaşanan her hangi bir tehlike anında ise, önce kabin içerisindeki dur butonuna basılmalı daha sonrada imdat butonuna basılarak yardım istenmelidir.

4) Asansöre binip inerken, asansör ve kat seviyesinin aynı olduğundan emin olunmalıdır. Bu farklılık asansörde bir sıkıntı olduğunun göstergesidir ve düşmelere neden olabilir.

5) Giysi ve eşyaların sıkışma ihtimali yüzünden asansör kapısından uzak durulmalı ve bu eşya ve giysilere dikkat edilmelidir.

6) Asansörün durmasına karşın, otomatik kabin kapılı asansörlerde imdat butonu ile dışarıdaki kişilerle irtibata geçilmeli ve kişisel çabalarla kabinden çıkmaya çalışılmamalıdır.