Ali Saim Ülgen’in Arşivi Ve Koruma Politikalarımız

Araştırmacı, mimar ve restoratör Ali Saim Ülgen’in dünyasından yola çıkarak 1960 öncesi Türkiye’sinde kültür varlıklarının durumu ve dönemin restorasyon çalışmaları hakkında bir kesit sunmayı amaçlayan SALT’ın dördüncü Açık Arşiv sergisi “Modern Türkiye’nin Osmanlı Mirasını Keşfi: Ali Saim Ülgen Arşivi” adıyla 8 Şubat günü açıldı.

Türkiye’nin ilk restoratör mimarlarından olan Ülgen (1913-1963), yalnızca Türkiye’de değil, Libya, Kudüs ve Bağdat gibi kentlerde yüzlerce restorasyon yapmış; eski eserleri belgelemek amacıyla yapı fotoğrafları, gazete kupürleri, makaleler gibi çeşitli malzemeler toplamış, üretmiş ve daha sonra yazacağı kitaplar için zengin bir altyapı oluşturmuş. Ancak hazırlık aşamasındaki birçok eserini tamamlamaya ömrü yetmemiş. Meraklı bir araştırmacı ve akademisyen olarak topladığı malzeme ailesi tarafından saklanmış.

SALT,  bu malzemeyi toplumun ilgisine ve araştırmacıların bilgisine açan serginin açılışını 8 Şubat’ta “Ali Saim Ülgen Ve Sonrası: Türkiye’de Koruma, Restorasyon Ve Mimarlık Tarihi” başlıklı bir konferansla yaptı. SALT Galata’da düzenlenen konferans, Ülgen’in kitapları, çizimleri, restorasyon çalışmaları ve arşiv kayıtları temelinde düzenlendi. Ülgen’in faaliyet gösterdiği dönemden bu yana ülkedeki mimarlık tarihi, koruma politikaları ve restorasyon pratiklerinin değerlendirildiği konferansta, bu alanlardaki mevcut sorunlar da tartışmaya açıldı.

Ülgen’in seyahatleri esnasında, uzun yıllar çalıştığı Vakıflar Genel Müdürlüğü’ndeki idari unvanlarının yanısıra, meraklı araştırmacılığı ve akademisyen kimliğiyle topladığı ve ailesi tarafından korunan arşiv (çok sayıda yazılı ve görsel belge, kültür varlıklarına dair eşsiz bir kaynak teşkil ediyor ve yeni restorasyon projeleri için önemli bir bilimsel veri oluşturuyor) önce Mimarlık Vakfı’na teslim edilerek ilk tasnif gerçekleştirilmiş. 2012 yılında ise SALT Araştırma’ya aktarılan arşiv üzerinde daha detaylı bir tasnif çalışması, dijitalleştirme ve kataloglama çalışmalarına başlanmış. Açılış konuşmalarını Suha Ülgen, Mimarlık Vakfı’ndan Yaşar Marulyalı ve SALT Araştırma ve Programlar Yöneticisi Vasıf Kortun’un yaptığı konferansta Kortun bu arşiv çalışmasının Mimarlık Vakfı ve SALT ortak çalışması olarak görülebileceğini belirtti. Kortun, SALT’ın kapalı bir kasa ya da kale olmadığının altını çizerek bu tarz arşivlerin korunurken aslında kamudan da korunduğu gibi bir yanlış algının olduğunu ancak SALT’ın kesinlikle bu arşivi kamunun her türlü yararlanabileceği hale getirerek dijitalleştireceğini ve uzaktan kullanıma dahi açılacağını vurguladı.

SALT Araştırma’da Mimarlık ve Tasarım Arşivi sorumlusu olarak çalışan Aslı Can Üner  “Ali Saim Ülgen Arşivi: Kültürel Mirası Belgelemek” başlıklıkonuşmasına arşivin ne denli büyük olduğunu aktararak başladı. Şu ana kadar arşivin daha yarısının tarandığını ancak şu haliyle, yaklaşık 2500 Pafta, 11.000 fotoğraf ve çok sayıda kitap, belge ve belgeye ulaştıklarının bilgisini verdi. Öncelikle Ülgen’in yaşamı boyunca Türk kültürel mirası ve kökenlerini korumak adına biriktirdiği fotoğraf, broşür, makale ve gazete kupürleri ile ürettiği rölöve ve krokiler gibi çok çeşitli malzemenin olduğundan bahseden Üner bir Cumhuriyet aydını olarak Ülgen’in mimar, yazar, öğretim görevlisi, restoratör, gezgin gibi farklı kimliklerinden söz etti.