Yaşananların Nedeni Sömürge Tipi Madencilik

Yerli ve yabancı sermayeye ülkenin kaynaklarını peşkeş çeken iktidarın neden olduğu “sömürge tipi madencilik”, her gün yeni bir faciaya davetiye çıkarıyor. Bunun son örneği “ülke tarihinin en büyük çevre felaketi” olarak değerlendirilen Erzincan İliç’teki Çöpler Altın Madeni’nde gerçekleşti. Yaşanan çökme sonucu göçük altında kalan dokuz işçinin arama kurtarma çalışmaları ikinci gününde devam etti.

BirGün’de yer alan habere göre; Kanadalı SSR Mining ile Çalık Holding ortaklığında kurulan Anagold Madencilik’e ait tesiste yaşanan faciaya ilişkin başlatılan soruşturma kapsamında, yedi kişi gözaltına alındı. Gözaltına alınanlar arasında, maden saha görevlisi ve şirkette yönetici olanlar bulunuyor.

2022’deki siyanür sızıntısına rağmen Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın kapasite artırımına onay verdiği madende göçük altında kalan yedi işçinin isimleri belli oldu. Emekçilerinin adlarının, Şaban Yılmaz, Kenan Öz, İbrahim Keklik, Adnan Keklik, Hüseyin Kaya, Ramazan Çimen ve Uğur Yıldız olduğu öğrenildi. Bu arada göçük altında kalan yurttaşların yakınları da bölgeye geldi. Maden ocağına giriş çıkışlar güvenlik önlemi altında yapılırken, ocağa gelenler de kimlik kontrolü sonrası içeri alındı. Yoğun yağmur altında süren arama kurtarma çalışmalarını kayıp işçilerin yakınları bölgede kendilerine ayrılan uzak yerden takip etti.

‘Burada ihmal mi var?’
Göçük altında kalan kamyon şoförü 25 yaşındaki Uğur Yıldız'ın kayınvalidesi, "Yakınlarımız, ‘Toprak kayması olduğunu’ söyledi. Aradık, ulaşamadık. Telefonu kapalıydı. Çok üzgünüm. 8 senedir burada çalışıyor" dedi. Kayınpederi Hüsnü Çılgın da “İki gündür buradayız. Herhangi bir yetkili ile görüşemedik. Çalışmalar hakkında bilgimiz yok" diye konuştu. Yıldız'ın kuzeni Hüseyin Yıldız, yetkilerinin kendilerine bilgi vermediğini ifade etti. “Hiçbir yetkili ağızdan bilgi alamıyoruz” diyen Yıldız, dikkat çeken bir iddiayı da ortaya attı: “Yakın arkadaşlarıyla görüşme yaptık. Çatlamalar varmış, birkaç gün öncesinden belirtileri varmış. Tabi önlem alındı mı, alınmadı mı, bilmiyoruz.”

‘Uzun sürecek’ iması
Denetimsizlik ve kâr hırsı sonucu göz göre göre gelen faciaya dair bakanlardan da açıklamalar yapıldı. İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, hacmi 10 milyon metreküp olarak hesaplanan kayan kütlenin saniyede 10 metre hızda hareket ettiğini söyledi. Eski Başbakan Binali Yıldırım da bölgede gazetecilere yaptığı açıklamada, “kayma alanının 300 dönümlük bir alana yayıldığını” aktardı. Yıldırım, bu sözleriyle arama kurtarma çalışmalarının çok uzun sürebileceğini ima etmiş oldu.

Bu arada toprak kaymasının ardından Fırat Nehri'ne siyanür sızıntısı yaşandığı iddia ediliyor.  Anagold Madencilik’in öne sürdüğüne göre, yaşananların atık depolama havuzu ile ilgisi yok. Şirket, "Karasu (Fırat) Nehri’ne herhangi bir siyanür akışı olmamıştır" iddiasında bulundu. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı da Sabırlı ve Çöpler dereleri ile Fırat Nehri boyunca belirlenmiş noktalardan rutin olarak anlık numuneler alındığını açıkladı. Toprak kayması sırasında akan malzemenin Fırat Nehri'ne ulaşmasının engellenmesi amacıyla Sabırlı Deresi'nin Fırat Nehri'ne ulaştığı menfezin kapakları kapatılmış durumda. Fakat bunun dışında olası bir siyanür sızıntısına dair ek bir önlemin alınıp alınmadığı bilinmiyor. Yağış ihtimali ise tedirgin ediyor. Facianın yaşandığı yer, Fırat Nehri'ne 350 metre uzaklıkta bulunuyor.  Resmi açıklamalara göre, madende en son denetim, geçen yıl ağustos ayında yapıldı. AKP’nin İBB Başkan Adayı Murat Kurum, bakanlığı döneminde işletmenin 135 kez denetlendiğini söyledi. Öte yandan Tunceli Valiliği, göçüğün ardından Erzincan’a geçişleri 18 Şubat’a kadar yasakladı. Bu karar sonrasında Erzincan’a gitmek isteyenlerin şehre geçişi engellendi. Hatta gözaltına alınanlar oldu.

Nasıl göz göre göre geldi?
Erzincan Valiliği, Haziran 2022’de söz konusu madende siyanür taşıyan boru hatlarında meydana gelen bir arıza nedeniyle 20 metreküplük bir sızıntı yaşandığını duyurmuştu. Bunun ardından şirketin faaliyetleri geçici süreliğine durdurulurken 16 milyon 441 bin TL ceza kesilmişti. TMMOB bu madendeki kapasite artışı projesine verilen ÇED Raporu’nun iptal edilmesi için bir dava açmıştı. TMMOB Genel Sekreteri Dersim Gül, "ÇED olumlu kararının ve telafisi imkânsız zararlara neden olacağı açık olan kapasite artırımı işleminin iptal edilmesi hayati öneme sahiptir" demişti. Türk Tabipleri Birliği de konuyla ilgili bir açıklama yapmış, "Çöpler Altın Madeni İşletmesi acilen kapatılarak binlerce ton tehlikeli atığın, liç yığınlarının, pasa dağlarının bilimsel yöntemlerle zararsız hale getirilmesi gerek" ifadelerini kullanmıştı. Konu yargıya taşınmış fakat “takipsizlik” kararları verilmişti.