|
b>Cadde ve sokaklara verilen isimler toplumsal değişimin aynası gibi. Cihangir, Cumhuriyet öncesi ve kuruluş yıllarını, Fındıkzade ise ara dönemi temsil ediyor. Pendik ise 1980 sonrasının temsilcisi.
Üç farklı bölge; Cihangir, Fındıkzade ve Pendik'teki cadde ve sokak isimleri üzerine yapılan araştırma, isimlerin toplumsal değişimin aynası olduğunu ortaya koydu. Cihangir, Cumhuriyet öncesi ve kuruluş yıllarını, Fındıkzade ara dönemi, Pendik ise 1980 sonrasını temsil ediyor.
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü öğretim görevlisi Doç. Dr. Hayati Tüfekçioğlu, sokak isimleri ile ilgili hazırladığı doçentlik tezinde Cumhuriyet öncesi ve ilk kuruluş yıllarını, Cumhuriyet dönemini ve 1980 sonrasını yansıtan üç bölgede araştırma yaptı. Tüfekçioğlu, farklı siyasal dönemlerde ne tür cadde ve sokak isimleri kullanıldığını inceledi. Araştırma, pilot bölgeler olarak belirlenen Cihangir, Fındıkzade ve Pendik'te yapıldı. Tüfekçioğlu, seçilen üç bölgenin İstanbul'un farklı toplumsal ve siyasal dönemlerini yansıttığını, Cihangir'in Cumhuriyet öncesi ve kuruluş yıllarını, Fındıkzade'nin ara dönemi ve Pendik'in de 1980 sonrasını temsil ettiğini söyledi.
Cihangir az değişti
Cumhuriyet'in yarattığı toplumsal değişimin en belirgin olarak Fındıkzade'deki cadde ve sokak isimlerinde görüldüğünü anlatan Hayati Tüfekçioğlu, "Sokak isimleri Türkçülük ideolojisine uygun seçilmiş. Vatan Caddesi, Millet Caddesi, Türkçü Sokak, Kızılelma Caddesi, Ziya Gökalp Caddesi en önemli örnekler" diye konuştu.
Eski dönemi yansıttığı ve dokusunu uzun süre koruduğu için Cihangir'deki sokak ve cadde isimleri fazla değişikliğe uğramadı. Cihangir, yabancı
okulların, konsoloslukların bulunduğu, pek çok yabancı uyruklu kişinin
ikamet ettiği bir bölge. Osmanlı'nın son döneminde yaptığı tercihe bağlı olarak Batılılaşma hareketlerine yakın olmuş, yeni yaşam biçimine uyumda sorun yaşamamış. Tüfekçioğlu, Cihangir'in kendine has özellikler gösteren, eski, mahalle sakinlerinin yaratıcılığını yansıtan, mizahi öğelerin ağır bastığı sokak isimleri bulunduğunu belirterek, şöyle devam etti: "Bunlara örnek olarak Merkepanırtan Sokak, Çiftevav Sokak, Ateşpare sokak, Aslanyatağı Sokak, Pürtelaş Sokak. Canfeda Sokak, Anahtar Sokak, Kasatura Sokak, Matara Sokak gibi isimleri verebiliriz. 1960'lara kadar Cihangir'de mahalle yaşamı sürüyor. Sokak isimleri değişmiyor. Resmi sayılabilecek sınırlı değişiklikler yapılıyor. 1950'den sonra bölgeden yabancılar ve gayrimüslimler çekiliyor. Anadolu'dan gelenlerle mahalle yaşamı değişiyor.
1980'den sonra ise İstanbul'un dışladığı hayat kadınları, eşcinseller, eğlence sektöründe çalışanlar bu bölgeye sığınıyor ve bu son dönemde mahalle ilişkileri de değişiyor. Örneğin bu insanların yaşadığı Sormagir Sokak, mahallelilerin başvurusu üzerine Başkurt Sokak olarak değiştiriliyor."
'Resmi ideolojiye tepki'
Hayati Tüfekçioğlu, 1980 sonrasını yansıtan, çok fazla kaçak yerleşim bulunan ve varoş özelliği gösteren Pendik hakkında da şu bilgileri verdi: "Bu bölgede resmi isimler yok denecek kadar az. Var olanlar da iskân yerlerinde değil iş merkezlerinin bulunduğu bölgede. Adana, Akdeniz, Aydın, Bursa, Çayeli gibi yöre isimlerinin yanında; Bahar, Çimen, Çim, Çiçek, Bayram, Buğday gibi hiçbir şey ifade etmeyen isimlerin seçilmesi, resmi ideolojiye tepki olarak yorumlanmalı."
7 bin 500 kayıt dışı mahalle
Doç. Dr. Hayati Tüfekçioğlu, araştırması sırasında yaklaşık 7 bin 500 sokak isminin de kayıtlı olmadığını tespit etmiş. İstanbul'da yaklaşık 50 bin sokak olduğunu ancak bunlarının 42 bin kadarının kaydı bulunduğunu söyleyen Hayati Tüfekçioğlu, İstanbul'da yapılan en büyük isim değişikliğinin de 1927'de yaşandığını saptamış. İstanbul'da 1927'de bir seferde 6 bin 215 sokak ismi değiştirilmiş.
|
