|
üresel ısınma etkisi aynı hızla sürerse, "dünyanın akciğeri" olarak
bilinen Amazon ormanları "sera gazı bombası" haline gelecek. Yakında internette
"Amazon" kelimesini yazdığınızda, sadece online alışveriş yapılabilen bir adres
çıkacak. Durumu fark eden ve torunlarına miras olarak toprak parçası değil,
yeşil bırakmak isteyen yerliler, kendilerini ölümüne mücadeleye adadı. Peru'nun
kuzeyindeki Utcubamba eyaletinin Cruz del Diablo bölgesine boşuna "Şeytan
Geçidi" denilmemiş. Bölgedeki şirin bir "Amazonas" kasabası olan Bagua'da
yerlilerle güvenlik güçleri arasında 5 Haziran günü çıkan çatışmada, resmi
rakamlara göre 34, resmi olmayan rakamlara göreyse 60 kişi hayatını kaybetti.
Ölenlerin 23'ü polis, 11'i Awajun ve Wampis kabilelerinden. Peru'da son on yılın
en kanlı çatışması olduğu söylenen olayların çıkış nedeni, dünyanın rahat bir
nefes almasını sağlayan Amazon yağmur ormanları...
'Yemlikteki
köpekler...'
Amazon havzasının 6 ülkesinden (Kolombiya,
Brezilya, Venezüella, Ekvador, Bolivya) biri olan Peru'daki yerlilerin ulusal
örgütü AIDESEP ve Amazonsever çevrecilere göre, yerliler hükümete bir anda
yabancılaşmadı. Onları harekete geçiren, Peru hükümetinin 3 yıl önce yabancı
enerji ve maden şirketleriyle serbest ticaret anlaşması imzalaması oldu. Bu
anlaşmayla Amazon nehri çevresindeki ortak orman arazileri ve su kaynakları;
petrol arama, endüstriyel tarım, madencilik ve petrol çıkarma gibi yerlilerin
yabancı olduğu sanayileşmeye açıldı. Perulu yerliler, atalarının yüzyıllardır
üzerinde oturduğu topraklarla ilgili devlet politikaları oluşturulurken dikkate
alınmadıklarını ileri sürdü.
Devlet Başkanı Alan Garcia buna karşılık
"El syndrome del perro del hortilano", yani bir köpeğin yemlikte tek başına
oturarak başka hiçbir hayvanın oraya girmesine izin vermemesi benzetmesini yaptı
ve "Yola devam" dedi. Garcia hükümeti geçen yılın ilk aylarında yerlilere göre
kendi haklarını ihlal eden ve yüzyıllardır ekip biçtikleri Amazon topraklarının
şirketlerin satın alınmasını kolaylaştıran 9 yasa onaylandı. İşte ne olduysa
ondan sonra oldu. Yerliler Uluslararası Çalışma Örgütü'nün (ILO) yerlileri
ilgilendiren konvansiyonuna göre Amazonlar'la ilgili kararlar alınırken
kendilerine danışılması gerektiğini savundu. Ardından Nisan'da sokağa döküldü.
Hükümet ise bölgede 2 ay olağanüstü hal ilan etti.
AIDESEP Başkanı
Alberto Pizango Chota, yer altı kaynaklarının tüm haklarına sahip olan hükümeti
tanımadıklarını söyledi. "Burada kabile kuralları geçerlidir" diyen Chota'nın
sözleri, bardağı taşıran son damla oldu. Yerliler devlete ait petrol boru
hatlarına, su kanallarına el koup yollara barikat döşedi. İki taraf da taviz
vermeyince, protestolar ülkenin 6 eyaletinde, başta Achuar, Arabela, Ashaninka,
Awajun, Huambisa, Kichwa, Matsigenka, Shawi and Wampis yerlileri olmak üzere 30
bin kişinin katıldığı ayaklanmalara dönüştü. En büyüğü ise, 5 Haziran'da 2 bin
500 kişinin katıldığı eylemdi. Yerliler çatışmalarda can kaybı verdi vermesine
ama istedikleri yankıyı ülke içi ve dışında uyandırdı. Bolivya yerlilere destek
verdi. Nikaragua ise isyanı sürüklemekle suçlanarak hakkında tutuklama emri
çıkarılan Pizango Chota'ya sığınma hakkı tanıdı.
Yasaları kaldırttılar
Chota
birkaç hafta sonra Nikaragua'ya sığındı. Bir gün sonraysa yerlilerin karşı
çıktığı 9 yasadan 1090 nolu yeni ormancılık yasasıyla ve yerlilerin toprak
üzerindeki haklarında değişiklik yapan 1064 nolu yasa yürürlükten kaldırıldı.
Derken Devlet Başkanı Garcia Temmuz ayında Başbakan'ı görevden alıp savunma,
içişleri, adalet ve tarım bakanlarını değiştirdi. AIDESEP yetkilileri ve
yerlilerle iletişim içinde olan çevreciler, iki tarafın bir süredir sorunlara
müzakere masalarında çözüm aradığını söylüyor. Öte yandan, Bagua'daki protestoya
katılan pek çok kabile lideri yargılanıyor. Yerliler, AIDESEP hakkında açılmış
davaların düşeceği konusunda iyimser. "Yerlilere danışma modeli" nin Peru
yasalarına dahil edilmesi ve bir kalkınma planı da görüşülen konular arasında.
 Yerlilerin
sözcüsü Hollywood'dan
Peru'nun Hollywood'a armağanı olan sinema
yıldızı ve şarkıcı Q'Orinka Kilcher'ın (19) babası Perulu bir yerli... Kilcher,
"AIDESEP lideri Alberto Pizango'ya destek veriyorum. Peruluların peşinden
koşması gereken lider Pizango'dur" dedi. Başrolünü Colin Farrell'in oynadığı
Yeni Dünya adlı filmle ünlenen oyuncu, Perulu yerlilerin uluslararası sözcüsü...
 'Yaptığımız
eylemler tarihe geçti'
Peru'nun kuzeyinde yaşayan 65 etnik
gruptan bin 350 topluluğa mensup 350 bin kişiyi temsil eden AIDESEP'in sekreteri
ve sözcüsü Saul Puerta Pena, mücadele dolu günlerin ardından bölgede sükûnetin
hâkim olduğunu söylüyor. Buna rağmen 17 Haziran'da Nikaragua'ya sığınan lideri
Alberto Pizango Chota'nın ülkesine ne zaman döneceği belli değil: "O hâlâ bizim
liderimiz ama ne zaman döneceğini bilmiyorum. Peru hükümetiyle uzlaşmaya varmak
için liste hazırlandı. Görüşmeler devam ediyor." Karşı çıktıkları yasaların
yürürlükten kaldırılması için 56 gün protesto eylemleri yaptıklarını belirten
Pena, "Yaptıklarımız tarihe geçti. Gelecek nesillere örnek olduk. Hem kirlenmeyi
önlemek, hem de adalet adına bölgeyi savunmaya devam edeceğiz"
diyor.
|
